Przemyski Karmel

Do trudnych tematów niewątpliwie należał konflikt związany z zamiarem rzymskokatolickiej kurii biskupiej dotyczącym użyczenia świątyni oo. karmelitów bosych w Przemyślu na potrzeby społeczności greckokatolickiej. Początki fundacji kościoła i klasztoru karmelitów bosych sięgają 1620 r., kiedy to Marcin Krasicki, starosta przemyski, postanowił przekazać na ten cel swoje nieruchomości. Po I rozbiorze Polski cesarz Austrii Józef II zniósł zakony kontemplacyjne i dwa lata później przekazał dobra pokarmelitańskie w Przemyślu duchowieństwu greckokatolickiemu, które użytkowało ów kościół jako świątynię katedralną do 1946 r. Wówczas karmeli- tom udało się odzyskać kościół i klasztor, ale już w 1952 r. zostali usunięci z Przemyśla przez władze komunistyczne. W 1958 r. po licznych staraniach zakonnikom udało się powrócić do Przemyśla i ponownie objąć kościół, tyle że bez zabudowań klasztornych. Klasztor został oddany karmelitom dopiero w 1990 r. Konflikt o „Karmel” zapoczątkował list kardynała Myro- sława Lubacziwskiego z 26 września 1990 r. skierowany do generała Zakonu Karmelitów Bosych w Rzymie, w którym to hierarcha kościoła greckokatolickiego domagał się zwrotu tego kościoła. 15 lutego 1991 r. doszło do pod- pisania umowy o przekazaniu kościoła karmelitów bosych grekokatolikom na pięć lat. Umowę sygnowali m.in. kard. Józef Glemp – prymas, abp Józef Kowalczyk – nuncjusz apostolski, bp Ignacy Tokarczuk – ordynariusz przemyski oraz bp Jan Martyniak – bizantyńsko-ukraiński biskup diecezji przemyskiej. 23 lutego powołano Społeczny Komitet Obrony Polskiego Kościoła Karmelitów w Przemyślu, na czele którego stanął Stanisław Żółkiewicz. Komitet rozpoczął pikietowanie pod kościołem oraz wiele innych działań w obronie kościoła karmelitańskiego. W kwietniu Komitet zdecydował o zamknięciu i okupacji kościoła. Tuż przed wizytą papieża Jana Pawła II w Przemyślu Komitet postanowił przerwać protest. 1 czerwca Ojciec Święty ogłosił decyzję o przekazaniu grekokatolikom na własność kościoła garnizonowego (byłego kościoła jezuickiego) w Przemyślu z przeznaczeniem na katedrę. Wprawdzie decyzja ta kończyła spór o kościół, ale protesty trwały aż do września 1991 r., co miało związek z zamiarem usunięcia karmelitów bosych z Przemyśla.

Marek Kuchciński jako redaktor naczelny „Spojrzeń Przemyskich” nie zajmował w tej kwestii oficjalnego stanowiska, ale wydaje się, że redakcja periodyku zareagowała wówczas w sposób znaczący, publikując w lutowo-marcowym numerze w 1991 r. materiały historyczne dotyczące kościoła oo. karmelitów bosych (na pierwszej stronie fotografia wnętrza kościoła), jak również listy i oświadczenia przedstawicieli różnych podmiotów, w których wyrażano sprzeciw wobec decyzji o przekazaniu kościoła grekokatolikom, uznawano bowiem, że może ona wywołać „falę niezadowolenia i nienawiści, której nie można by było opanować”. „Spojrzenia Przemyskie” zamieściły też pismo w tej sprawie skierowane do Watykanu, sygnowane m.in. przez Jana Musiała – wojewodę przemyskiego, Andrzeja Matusiewicza – przewodniczącego RM, Mieczysława Napolskiego – prezydenta Przemyśla, Marka Kamińskiego – przewodniczącego Zarządu Regionu NSZZ „S” Ziemia Przemyska i Stanisława Żółkiewicza – prezesa Stowarzyszenia Obroń- ców Pamięci Orląt Przemyskich. Problematyka dotycząca historii przemyskiego „Karmelu” znalazła się nadto w kolejnym numerze (kwiecień–maj) „Spojrzeń Przemyskich”. Należy również nadmienić, że Kuchciński wówczas stał już na czele lokalnych struktur Porozumienia Centrum. Mimo że wielu działaczy tej partii w Przemyślu zaangażowało się w obronę kościoła, to PC nie zajmowało oficjalnego stanowiska w sporze. Ponadto należy odnotować, że do Społecznego Komitetu dołączył również ojciec Marka Kuchcińskiego. Wydaje się jednak, że Marek Kuchciński nie był przychylny zamiarowi przekazania kościoła karmelitów bosych społeczności grecko- katolickiej, raczej wspierał stanowisko przemyskiego samorządu, który był skłonny przekazać grunt pod budowę nowej świątyni dla grekokatolików.

Fragment książki poświęcony Przemyskiemu Towarzystwu Kulturalnemu, gdzie przedstawiona jest także historia tzw. Sporu o Karmel. Rozdział III, Str. 57-61,

Z Przemyśla do wielkiej polity

Jan Draus, Dariusz Iwaneczko