Przemyski Karmel

Do trudnych tematów niewątpliwie należał konflikt związany z zamiarem rzymskokatolickiej kurii biskupiej dotyczącym użyczenia świątyni oo. karmelitów bosych w Przemyślu na potrzeby społeczności greckokatolickiej. Początki fundacji kościoła i klasztoru karmelitów bosych sięgają 1620 r., kiedy to Marcin Krasicki, starosta przemyski, postanowił przekazać na ten cel swoje nieruchomości. Po I rozbiorze Polski cesarz Austrii Józef II zniósł zakony kontemplacyjne i dwa lata później przekazał dobra pokarmelitańskie w Przemyślu duchowieństwu greckokatolickiemu, które użytkowało ów kościół jako świątynię katedralną do 1946 r. Wówczas karmeli- tom udało się odzyskać kościół i klasztor, ale już w 1952 r. zostali usunięci z Przemyśla przez władze komunistyczne. W 1958 r. po licznych staraniach zakonnikom udało się powrócić do Przemyśla i ponownie objąć kościół, tyle że bez zabudowań klasztornych. Klasztor został oddany karmelitom dopiero w 1990 r. Konflikt o „Karmel” zapoczątkował list kardynała Myro- sława Lubacziwskiego z 26 września 1990 r. skierowany do generała Zakonu Karmelitów Bosych w Rzymie, w którym to hierarcha kościoła greckokatolickiego domagał się zwrotu tego kościoła. 15 lutego 1991 r. doszło do pod- pisania umowy o przekazaniu kościoła karmelitów bosych grekokatolikom na pięć lat. Umowę sygnowali m.in. kard. Józef Glemp – prymas, abp Józef Kowalczyk – nuncjusz apostolski, bp Ignacy Tokarczuk – ordynariusz przemyski oraz bp Jan Martyniak – bizantyńsko-ukraiński biskup diecezji przemyskiej. 23 lutego powołano Społeczny Komitet Obrony Polskiego Kościoła Karmelitów w Przemyślu, na czele którego stanął Stanisław Żółkiewicz. Komitet rozpoczął pikietowanie pod kościołem oraz wiele innych działań w obronie kościoła karmelitańskiego. W kwietniu Komitet zdecydował o zamknięciu i okupacji kościoła. Tuż przed wizytą papieża Jana Pawła II w Przemyślu Komitet postanowił przerwać protest. 1 czerwca Ojciec Święty ogłosił decyzję o przekazaniu grekokatolikom na własność kościoła garnizonowego (byłego kościoła jezuickiego) w Przemyślu z przeznaczeniem na katedrę. Wprawdzie decyzja ta kończyła spór o kościół, ale protesty trwały aż do września 1991 r., co miało związek z zamiarem usunięcia karmelitów bosych z Przemyśla.

Marek Kuchciński jako redaktor naczelny „Spojrzeń Przemyskich” nie zajmował w tej kwestii oficjalnego stanowiska, ale wydaje się, że redakcja periodyku zareagowała wówczas w sposób znaczący, publikując w lutowo-marcowym numerze w 1991 r. materiały historyczne dotyczące kościoła oo. karmelitów bosych (na pierwszej stronie fotografia wnętrza kościoła), jak również listy i oświadczenia przedstawicieli różnych podmiotów, w których wyrażano sprzeciw wobec decyzji o przekazaniu kościoła grekokatolikom, uznawano bowiem, że może ona wywołać „falę niezadowolenia i nienawiści, której nie można by było opanować”. „Spojrzenia Przemyskie” zamieściły też pismo w tej sprawie skierowane do Watykanu, sygnowane m.in. przez Jana Musiała – wojewodę przemyskiego, Andrzeja Matusiewicza – przewodniczącego RM, Mieczysława Napolskiego – prezydenta Przemyśla, Marka Kamińskiego – przewodniczącego Zarządu Regionu NSZZ „S” Ziemia Przemyska i Stanisława Żółkiewicza – prezesa Stowarzyszenia Obroń- ców Pamięci Orląt Przemyskich. Problematyka dotycząca historii przemyskiego „Karmelu” znalazła się nadto w kolejnym numerze (kwiecień–maj) „Spojrzeń Przemyskich”. Należy również nadmienić, że Kuchciński wówczas stał już na czele lokalnych struktur Porozumienia Centrum. Mimo że wielu działaczy tej partii w Przemyślu zaangażowało się w obronę kościoła, to PC nie zajmowało oficjalnego stanowiska w sporze. Ponadto należy odnotować, że do Społecznego Komitetu dołączył również ojciec Marka Kuchcińskiego. Wydaje się jednak, że Marek Kuchciński nie był przychylny zamiarowi przekazania kościoła karmelitów bosych społeczności grecko- katolickiej, raczej wspierał stanowisko przemyskiego samorządu, który był skłonny przekazać grunt pod budowę nowej świątyni dla grekokatolików.

Fragment książki przygotowanej do druku poświęcony Przemyskiemu Towarzystwu Kulturalnemu, gdzie przedstawiona jest także historia tzw. Sporu o Karmel. Rozdział III, Str. 57-61,

Z Przemyśla do wielkiej polityki. Biografia polityczna Marka Kuchcińskiego,

Jan Draus, Dariusz Iwaneczko