Przemyski Karmel

K obtížným tématům bezpochyby patřil spor o záměr římskokatolické biskupské kurie propůjčit kostel bosých karmelitánů v Przemyślu řeckokatolické komunitě. Počátky založení kostela a kláštera bosých karmelitánů sahají do roku 1620, kdy se starosta Przemyšlu Marcin Krasicki rozhodl věnovat svůj majetek na tento účel. Po prvním dělení Polska rakouský císař Josef II. zrušil kontemplativní řády a o dva roky později předal karmelitánský majetek v Przemyślu řeckokatolickému duchovenstvu, které kostel využívalo jako katedrální chrám až do roku 1946. V roce 1958 se mnichům po mnoha snahách podařilo vrátit se do Przemyślu a kostel znovu získat, ale bez klášterních budov. Karmelitánský klášter byl karmelitánům vrácen až v roce 1990. Konflikt o karmel vyvolal dopis kardinála Myro-slava Lubačovského z 26. září 1990 adresovaný generálnímu ministrovi řádu bosých karmelitánů v Římě, v němž hierarcha řeckokatolické církve požadoval jeho navrácení. Dne 15. února 1991 byla podepsána dohoda o předání bosých karmelitánů řeckokatolické církvi na pět let. Dohodu podepsali mimo jiné kardinál Józef Glemp - primas, arcibiskup Józef Kowalczyk - apoštolský nuncius, biskup Ignacy Tokarczuk - ordinář diecéze Przemyśl a biskup Jan Martyniak - byzantsko-ukrajinský biskup diecéze Przemyśl. Dne 23. února byl založen Sociální výbor na obranu polských karmelitánů v Przemyślu, v jehož čele stál Stanisław Żółkiewicz. Výbor zahájil pikety před kostelem a mnoho dalších aktivit na obranu karmelitánského kostela. V dubnu výbor rozhodl o uzavření a obsazení kostela. Těsně před návštěvou papeže Jana Pavla II. v Przemyślu se výbor rozhodl protest zastavit. Dne 1. června Svatý otec oznámil své rozhodnutí předat řeckokatolickým věřícím do vlastnictví garnizónní kostel (bývalý jezuitský kostel) v Przemyślu, aby jej mohli využívat jako katedrálu. Ačkoli toto rozhodnutí spor o kostel ukončilo, protesty pokračovaly až do září 1991, což souviselo se záměrem odstranit z Przemyšle bosé karmelitány.

Marek Kuchciński jako redaktor naczelny „Spojrzeń Przemyskich” nie zajmował w tej kwestii oficjalnego stanowiska, ale wydaje się, że redakcja periodyku zareagowała wówczas w sposób znaczący, publikując w lutowo-marcowym numerze w 1991 r. materiały historyczne dotyczące kościoła oo. karmelitów bosych (na pierwszej stronie fotografia wnętrza kościoła), jak również listy i oświadczenia przedstawicieli różnych podmiotów, w których wyrażano sprzeciw wobec decyzji o przekazaniu kościoła grekokatolikom, uznawano bowiem, że może ona wywołać „falę niezadowolenia i nienawiści, której nie można by było opanować”. „Spojrzenia Przemyskie” zamieściły też pismo w tej sprawie skierowane do Watykanu, sygnowane m.in. przez Jana Musiała – wojewodę przemyskiego, Andrzeja Matusiewicza – przewodniczącego RM, Mieczysława Napolskiego – prezydenta Przemyśla, Marka Kamińskiego – przewodniczącego Zarządu Regionu NSZZ „S” Ziemia Przemyska i Stanisława Żółkiewicza – prezesa Stowarzyszenia Obroń- ców Pamięci Orląt Przemyskich. Problematyka dotycząca historii przemyskiego „Karmelu” znalazła się nadto w kolejnym numerze (kwiecień–maj) „Spojrzeń Przemyskich”. Należy również nadmienić, że Kuchciński wówczas stał już na czele lokalnych struktur Porozumienia Centrum. Mimo że wielu działaczy tej partii w Przemyślu zaangażowało się w obronę kościoła, to PC nie zajmowało oficjalnego stanowiska w sporze. Ponadto należy odnotować, że do Społecznego Komitetu dołączył również ojciec Marka Kuchcińskiego. Wydaje się jednak, że Marek Kuchciński nie był przychylny zamiarowi przekazania kościoła karmelitów bosych społeczności grecko- katolickiej, raczej wspierał stanowisko przemyskiego samorządu, który był skłonny przekazać grunt pod budowę nowej świątyni dla grekokatolików.

Úryvek książki poświęcony Przemyskiemu Towarzystwu Kulturalnemu, gdzie przedstawiona jest także historia tzw. Sporu o Karmel. Rozdział III, Strany 57-61,

Z Przemyśla do wielkiej polity

Jan Draus, Dariusz Iwaneczko