Przemyski Karmel

K ťažkým témam nepochybne patril konflikt okolo zámeru rímskokatolíckej biskupskej kúrie zapožičať gréckokatolíckej komunite kostol bosých karmelitánok v Przemyśli. Začiatky založenia kostola a kláštora bosých karmelitánov siahajú do roku 1620, keď sa Marcin Krasicki, starosta Przemyśla, rozhodol darovať svoj majetok na tento účel. Po prvom delení Poľska rakúsky cisár Jozef II. zrušil kontemplatívne rády a o dva roky neskôr odovzdal karmelitánsky majetok v Przemyśli gréckokatolíckemu duchovenstvu, ktoré kostol používalo ako katedrálny chrám až do roku 1946. V roku 1958 sa mníchom po mnohých snahách podarilo vrátiť do Przemyśla a znovu získať kostol do vlastníctva, ale bez kláštorných budov. Karmelitánsky kláštor bol karmelitánom vrátený až v roku 1990. Konflikt o karmel vyvolal list kardinála Myro-slava Ľubačovského z 26. septembra 1990 adresovaný generálnemu ministrovi rádu bosých karmelitánov v Ríme, v ktorom hierarcha gréckokatolíckej cirkvi žiadal o jeho vrátenie. 15. februára 1991 bola podpísaná dohoda o odovzdaní kostola bosých karmelitánov gréckokatolíkom na päť rokov. Dohodu podpísali okrem iných kardinál Józef Glemp - prímas, arcibiskup Józef Kowalczyk - apoštolský nuncius, biskup Ignacy Tokarczuk - ordinár diecézy Przemyśl a biskup Jan Martyniak - byzantsko-ukrajinský biskup diecézy Przemyśl. Dňa 23. februára bol založený Sociálny výbor na obranu poľskej karmelitánskej cirkvi v Przemyśli, na čele ktorého stál Stanisław Żółkiewicz. Výbor začal pikety pred kostolom a mnohé ďalšie aktivity na obranu karmelitánskeho kostola. V apríli výbor rozhodol o zatvorení a obsadení kostola. Tesne pred návštevou pápeža Jána Pavla II. v Przemyśli sa výbor rozhodol protest zastaviť. Dňa 1. júna Svätý Otec oznámil svoje rozhodnutie odovzdať gréckokatolíkom do vlastníctva Garnizónsky kostol (bývalý jezuitský kostol) v Przemyśli, aby ho mohli využívať ako katedrálu. Hoci toto rozhodnutie ukončilo spor o kostol, protesty pokračovali až do septembra 1991, čo súviselo so zámerom odstrániť bosých karmelitánov z Przemyśla.

Marek Kuchciński jako redaktor naczelny „Spojrzeń Przemyskich” nie zajmował w tej kwestii oficjalnego stanowiska, ale wydaje się, że redakcja periodyku zareagowała wówczas w sposób znaczący, publikując w lutowo-marcowym numerze w 1991 r. materiały historyczne dotyczące kościoła oo. karmelitów bosych (na pierwszej stronie fotografia wnętrza kościoła), jak również listy i oświadczenia przedstawicieli różnych podmiotów, w których wyrażano sprzeciw wobec decyzji o przekazaniu kościoła grekokatolikom, uznawano bowiem, że może ona wywołać „falę niezadowolenia i nienawiści, której nie można by było opanować”. „Spojrzenia Przemyskie” zamieściły też pismo w tej sprawie skierowane do Watykanu, sygnowane m.in. przez Jana Musiała – wojewodę przemyskiego, Andrzeja Matusiewicza – przewodniczącego RM, Mieczysława Napolskiego – prezydenta Przemyśla, Marka Kamińskiego – przewodniczącego Zarządu Regionu NSZZ „S” Ziemia Przemyska i Stanisława Żółkiewicza – prezesa Stowarzyszenia Obroń- ców Pamięci Orląt Przemyskich. Problematyka dotycząca historii przemyskiego „Karmelu” znalazła się nadto w kolejnym numerze (kwiecień–maj) „Spojrzeń Przemyskich”. Należy również nadmienić, że Kuchciński wówczas stał już na czele lokalnych struktur Porozumienia Centrum. Mimo że wielu działaczy tej partii w Przemyślu zaangażowało się w obronę kościoła, to PC nie zajmowało oficjalnego stanowiska w sporze. Ponadto należy odnotować, że do Społecznego Komitetu dołączył również ojciec Marka Kuchcińskiego. Wydaje się jednak, że Marek Kuchciński nie był przychylny zamiarowi przekazania kościoła karmelitów bosych społeczności grecko- katolickiej, raczej wspierał stanowisko przemyskiego samorządu, który był skłonny przekazać grunt pod budowę nowej świątyni dla grekokatolików.

Úryvok książki poświęcony Przemyskiemu Towarzystwu Kulturalnemu, gdzie przedstawiona jest także historia tzw. Sporu o Karmel. Rozdział III, Strany 57-61,

Z Przemyśla do wielkiej polity

Jan Draus, Dariusz Iwaneczko