{"id":5665,"date":"2022-11-14T21:19:55","date_gmt":"2022-11-14T21:19:55","guid":{"rendered":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/?p=5665"},"modified":"2023-03-30T20:32:51","modified_gmt":"2023-03-30T20:32:51","slug":"zenon-damian-zegarski","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/zenon-damian-zegarski\/","title":{"rendered":"Zenon \u201eDamian\u201d Zegarski"},"content":{"rendered":"\n

<\/p>\n\n\n\n

Wywiad ? raczej nazwijmy to rozmow\u0105 ze zwierzeniami, kt\u00f3re ja podziel\u0119 na; dzieci\u0144stwo, dojrzewanie, doros\u0142o\u015b\u0107 i deportacj\u0119. Towarzyszy\u0142o mi wielu ludzi w mojej kr\u00f3ciutkiej podr\u00f3\u017cy przez \u017cycie. Wielu bardzo wysoko oceniam. Niewielu z znajomych by\u0142o moim utrapieniem i s\u0105 tym nadal. Kompromituj\u0105 nie tylko siebie ale ludzkie warto\u015bci.

<\/p>\n\n\n\n

Zeno Zegar jest osob\u0105 nietuzinkow\u0105, posiadaj\u0105c\u0105 wiele twarzy. Jego ca\u0142e \u017cycie skoncentrowane jest wok\u00f3\u0142 przyrody, etnobotaniki i domu, kt\u00f3ry z powodu du\u017cych k\u0142opot\u00f3w i zmartwie\u0144 nazywa przewrotnie wi\u0119zieniem. \u017byje pomi\u0119dzy Przemy\u015blem, Wroc\u0142awiem i Stanami Zjednoczonymi (Krzemowa Dolina, Kalifornia). Ameryka i rodzina \u017cyj\u0105ca tam od ponad stulecia przyjmuje go z otwarto\u015bci\u0105, a on odwzajemnia\u0142 si\u0119 jej tym samym. Pozna\u0142 tam wielu przyjaci\u00f3\u0142, obraca\u0142 si\u0119 w \u015brodowisku multimilioner\u00f3w, artyst\u00f3w i informatyk\u00f3w. Jego aktywno\u015b\u0107 w czasach PRL by\u0142a na pewno niebanalna. Zwi\u0105zany by\u0142 ze \u015brodowiskiem hipis\u00f3w. Jest mi\u0142o\u015bnikiem \u015bwiata i wszech\u015bwiata, pe\u0142en empatii, kt\u00f3ra w pewien spos\u00f3b sprowadzi\u0142a na niego ludzi, kt\u00f3rzy to wykorzystali przeciwko niemu.<\/p>\n\n\n\n

Zmuszony do opuszczenia Technikum Mechaniczno-Elektrycznego matur\u0119 zdawa\u0142 w Liceum Og\u00f3lnokszta\u0142c\u0105cym dla Pracuj\u0105cych w Przemy\u015blu, 12 marca 1968 r. kontynuowa\u0142 rozpocz\u0119t\u0105 wcze\u015bniej w Technikum dzia\u0142alno\u015b\u0107 hippisowsko-polityczn\u0105 i wraz z m\u0142odzie\u017c\u0105 licealn\u0105 pod pomnikiem Adama Mickiewicza w Przemy\u015blu wsp\u00f3\u0142organizowa\u0142 wiec solidaryzuj\u0105cy si\u0119 z protestami studenckimi na Uniwersytecie Warszawskim, a nast\u0119pnie przekaza\u0142 opis powy\u017cszych wydarze\u0144 do Radia Wolna Europa. Odznaczony przez Prezydenta RP 23.09.2022 r. Krzy\u017cem Wolno\u015bci i Solidarno\u015bci (w siedzibie IPN w Rzeszowie).<\/p>\n\n\n\n

Zacz\u0119li\u015bmy od d\u0142ugiego przedstawiania si\u0119.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Ja chyba za d\u0142ugo bez kolejno\u015bci si\u0119 przedstawia\u0142em, a Pan to wszystko nagra\u0142? Ale przechodz\u0105c do spraw zwi\u0105zanych z meritum naszej rozmowy, to odnosz\u0119 wra\u017cenie dopiero od niedawna, po wielu latach, \u017ce ja i inni zostali\u015bmy zapisani w aktach IPN jako barwne \u015brodowisko. Potrzeba troch\u0119 czasu na ciekawe opisanie tego. Bo teraz widz\u0119 wszystko, co mija, przez mg\u0142\u0119.<\/p>\n\n\n\n

Czy by\u0142y te\u017c negatywne postacie?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Ruch Hippies w Polsce kszta\u0142towa\u0142 si\u0119 troch\u0119 inaczej ni\u017c w San Francisco. W San Francisco na Ashbury 534 by\u0142em tylko wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rc\u0105 drugiego echa tego, co w dzieci\u0144stwie mnie porwa\u0142o. Grunt konflikt\u00f3w powojennych i idea postbolszewizmu by\u0142y jak b\u0142otnista \u0142\u0105ka wiosn\u0105. Podziw i pasja dla wiosny i post\u00f3j lub bezruch na b\u0142otnistym gruncie. System leninowskiego zarz\u0105dzania spo\u0142ecze\u0144stwem w PRL-u stworzy\u0142 specyficzny charakter zachowa\u0144. Tak te\u017c by\u0142o w tej nowej, ale wyra\u017anie zbuntowanej hippisowskiej gromadzie. Ja i ka\u017cdy ze wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rc\u00f3w tego ruchu mia\u0142 inne wychowanie lub inny rodzinny grunt. Inaczej ukszta\u0142towane zachowania i psychik\u0119. Spora cz\u0105stka przyswoi\u0142a sobie sk\u0142onno\u015bci do rzeczy nieuczciwych. Wynika\u0142o to z dziedzicznego oporu ich przodk\u00f3w wobec wirusa bolszewickiej my\u015bli. Co \u0142\u0105czy\u0142o t\u0119 ogromn\u0105 zr\u00f3\u017cnicowan\u0105 grup\u0119 spo\u0142eczn\u0105? W grupach wo\u0142ali do siebie: \u201e\u015awiat\u0142o\u201d. By\u0142o dzielenie si\u0119 rado\u015bci\u0105, a w tej rado\u015bci by\u0142o s\u0142o\u0144ce, muzyka, kolor. Naturalny bunt dzieci\u0144stwa lub m\u0142odo\u015bci \u201868 obficie czerpano z pradawnych wzor\u00f3w. Zapisane w historii doros\u0142ych bunty i zapomniane praktyki poprzez muzyk\u0119, taniec, podr\u00f3\u017ce rozkwita\u0142y na ulicach, placach i w lasach. Jednostki z tych zr\u00f3\u017cnicowanych grup w nast\u0119pnych dziesi\u0119cioleciach przemienia\u0142y si\u0119 w kontynuator\u00f3w najwy\u017cszych warto\u015bci w spo\u0142ecze\u0144stwie.<\/p>\n\n\n\n

Inne jednostki popada\u0142y w na\u0142ogi i wyst\u0119pki. Podrzuc\u0119 fragmenty najwi\u0119kszych przemyskich g\u0142upot dotycz\u0105cych r\u00f3wnie\u017c mnie. Moje domowe wychowanie opiera\u0142o si\u0119 na trzech fundamentach. Katolicka dyscyplina. Rodzice i ich rodzice r\u00f3wnocze\u015bnie podkre\u015blali warto\u015b\u0107 kontynuowania i ukrywania szlachetno\u015bci. Czysto\u015b\u0107, prawda, mi\u0142o\u015b\u0107 wi\u0119c trwa\u0142a w moich korzeniach. Dziwny sen w dzieci\u0144stwie wskaza\u0142 mi te\u017c magi\u0119 m\u0105drego \u017cartu i wynikaj\u0105ce z tego szlachetne post\u0119powanie. S\u0142o\u0144ce czasem budzi \u015bpi\u0105cego pierwszym promieniem. Wtedy jest stan p\u00f3\u0142snu, potem normalny dzie\u0144. D\u0142ugo wydawa\u0142o mi si\u0119, \u017ce ten sen nadal trwa, a\u017c po wielu wydarzeniach zanik\u0142. Oko\u0142o po\u0142udnia tego samego dnia zwierzy\u0142em si\u0119 jednak mamie. \u201ePrzyszed\u0142 pan, u\u015bmiechni\u0119ty, brodaty, w bia\u0142ym stroju i zabra\u0142 m\u00f3j garnuszek ze sto\u0142u, gdy wypi\u0142em kaw\u0119\u201d. \u201eTo by\u0142 Pan Jezus, kt\u00f3ry przypomnia\u0142 ci, \u017ce nie sprz\u0105tasz po sobie\u201d. Potem co\u015b dodawa\u0142a o wytycznych Pana Jezusa. Ten sen jednak zamrozi\u0142 mi si\u0119 w m\u00f3zgu, pomimo tego \u017ce rodzice unikali rozm\u00f3w o religii. M\u00f3wili; m\u00f3dl si\u0119 z ksi\u0105\u017ceczki i nie rozmawiaj. Gdy w p\u00f3\u017aniejszym okresie by\u0142em pierwszy raz w Himalajach, fragmenty zapomnianego snu mi si\u0119 nagle odmrozi\u0142y. Kto\u015b na wprost bardzo podobny powoli zbli\u017ca\u0142 si\u0119 z u\u015bmiechem i poszed\u0142 dalej. \u201eNie pokazuj \u017ce on ci przewodzi\u201d, przypomnia\u0142em wtedy sobie, co s\u0142ysza\u0142em kilkakrotnie w domu. Nie pokazuj, \u017ce si\u0119 modlisz itd., wszystko by\u0142o wtedy proste, ale jak\u017ce inne od kolor\u00f3w narastaj\u0105cego szale\u0144stwo-kole\u017ce\u0144stwa.<\/p>\n\n\n\n

Jednym z pierwszych koleg\u00f3w by\u0142 Maciek Misiak, p\u00f3\u017aniej znany w Przemy\u015blu jako aktor teatru Fredreum. Mia\u0142 wp\u0142yw na mnie wr\u0119cz sw\u0105 nadmiern\u0105 serdeczno\u015bci\u0105. Wielka przychylno\u015b\u0107 dla niego od mojej mamy te\u017c wzmacnia\u0142a to kole\u017ce\u0144stwo. By\u0142 wzorem, bo mia\u0142 osobist\u0105 dba\u0142o\u015b\u0107 o wygl\u0105d i czysto\u015b\u0107. By\u0142 autentycznym i oddanym wielbicielem Lenina. Dumnie demonstrowa\u0142 to odznak\u0105 wpi\u0119t\u0105 w klap\u0119 marynarki. Przyk\u0142adami ukazywa\u0142 m\u0105dro\u015b\u0107 bolszewizmu. Z\u0142ota twarz Lenina na tle czerwonej flagi cz\u0119sto mi po\u0142yskiwa\u0142a, gdy byli\u015bmy w s\u0142o\u0144cu. W trakcie wzrastaj\u0105cego kole\u017ce\u0144stwa przekonywa\u0142 mnie do zg\u0142\u0119biania i na\u015bladowania swych teorii. Wspiera\u0142 je przekazan\u0105 dla mnie lektur\u0105. Autora ksi\u0105\u017cki nie pami\u0119tam, ale tytu\u0142 tak: \u201eDeo Gratias\u201d. By\u0142a o ideowym z\u0142odziejstwie i dobrych skutkach kradzie\u017cy. Jego wczesne koncepcje oparte na tej lekturze wr\u0119cz wci\u0105ga\u0142y mnie na drog\u0119 nieuczciwo\u015bci, ale te\u017c przepada\u0142y. Wygrywa\u0142 wcze\u015bniejszy styl tolerancji dla innego my\u015blenia, a konsekwentnie wszczepianego w domu przez rodzic\u00f3w. Moje przekonanie o drodze s\u0142onecznej i op\u00f3r wobec z\u0142a by\u0142 pe\u0142ny kwiat\u00f3w, nada\u0142 te\u017c wtedy barw\u0119 Ma\u0107kowi i jego p\u00f3\u017aniejszemu \u017cyciu. Mo\u017ce nie teraz, w tej kr\u00f3tkiej rozmowie, ale kiedy\u015b rozwiniemy jeszcze inne, r\u00f3wnie\u017c kole\u017ce\u0144skie szczeg\u00f3\u0142y unikania g\u0142upot przemyskich. Cho\u0107by cz\u0119ste poszukiwanie \u015brodk\u00f3w dopinguj\u0105cych wsp\u00f3lne hippisowskie szcz\u0119\u015bcie albo grabienie \u0142atwych pieni\u0119dzy. By\u0142y to naprawd\u0119 odosobnione, pozbawione dominacji w ruchu przypadki. Parkopan to by\u0142 lek dla ludzi z dolegliwo\u015bciami psychiki. Pami\u0119tam, \u017ce doprowadzi\u0142 kogo\u015b nawiedzonego wolno\u015bci\u0105 do nak\u0142ania jeszcze m\u0142odszych i wykorzystywania ich naiwno\u015bci. Wr\u0119cz zdobywali lekarstwo w aptekach. Jeden znowu z naczelnych i wp\u0142ywowych w ruchu krakowskich hippis\u00f3w o pseudonimie \u201eSmok\u201d o\u015bwiecony my\u015bl\u0105 walk klasowych Lenina namawia\u0142 ze skutkiem kilka os\u00f3b do podrabiania piecz\u0105tek w \u201epeerelowskich\u201d przemyskich ksi\u0105\u017ceczkach PKO. Pomimo moich przekona\u0144 i sprzeciwu nigdy nie potrafi\u0142em zatrzyma\u0107 takich ch\u0119ci do eksperymentu i kultywowaniu g\u0142upoty w trudnych czasach PRL-u. Wszystkie te przypadki ko\u0144czy\u0142y si\u0119 milicyjn\u0105 interwencj\u0105, ale bez mego udzia\u0142u w tych interwencjach. Dominowa\u0142a dla wi\u0119kszo\u015bci przemyskich Hippis\u00f3w dobra zabawa, jak kuligi, wycieczki w g\u00f3ry, k\u0105piele i happeningi z filozofi\u0105.<\/p>\n\n\n\n

A Uniwersytet Jagiello\u0144ski i krakowska dzia\u0142alno\u015b\u0107?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Krakowski czas rozpocz\u0105\u0142 si\u0119 wcze\u015bniej ni\u017c studia. Wiele spotka\u0144 zwi\u0105zanych pocz\u0105tkowo z ruchem Hippies przekszta\u0142ca\u0142o si\u0119 w szerok\u0105 dzia\u0142alno\u015b\u0107. \u015acis\u0142e wsp\u00f3\u0142tworzenie opozycji politycznej z wi\u0119kszym gronem aktywist\u00f3w. Przemyskie m\u0142odzie\u017cowe rysowanie po murach, r\u0119czne pisanie ulotek albo zerwanie gwiazdy z radzieckiego pomnika to by\u0142y happeningi wzmacniaj\u0105ce kole\u017ce\u0144stwo zmieniane w potrzeb\u0119 walki ze z\u0142em. Kolega z klasy w Technikum Mechaniczno-Elektrycznym Wojtek B\u0142achowicz i ja traktowali\u015bmy wyrzucenie do rzeki gwiazdy jako udan\u0105 z\u0142o\u015bliwo\u015b\u0107 wobec g\u0142upoty milicji, a trzymanie tego w tajemnicy \u2013 jako oczywisto\u015b\u0107. Dopiero dokumenty IPN przypomnia\u0142y mi t\u0119 noc, kt\u00f3rej w zapisach MO lub SB nie potrafi\u0142o wtedy wykry\u0107.<\/p>\n\n\n\n

Akademik \u017baczek, w kt\u00f3rym mieszka\u0142em, by\u0142 centrum tworzenia nowych idei, sugestii i czyn\u00f3w. Koledzy pomagali mi w rozlokowywaniu na noc przyjezdnych g\u0142\u00f3wnie hippis\u00f3w oraz dzia\u0142aczy opozycji. Wcze\u015bniej poznani arystokrata i ekscentryk Krzysztof Niemczyk, jego ulubienic w happeningach Jacek Gulla lub spokojny i dystyngowany te\u017c student Uniwersytetu Jagiello\u0144skiego Rysiek Terlecki i wielu, wielu innych, a potem szeroko znanych artyst\u00f3w tego okresu. Istnienie w\u015br\u00f3d zdarze\u0144 krakowskich tego okresu pomog\u0142o mi wype\u0142ni\u0107 ten czas przygodami. Wzbogaca\u0142o je \u017cycie bohemy krakowskiej, akademickiej powi\u0105zanej podziemiem politycznym. Obszar zdarze\u0144 zbyt du\u017cy, aby zsumowa\u0107 to skr\u00f3tami. Wzmacnia\u0142a mnie te\u017c nadal wzrastaj\u0105ca aktywno\u015b\u0107 \u015brodowiska przemyskiego. Dzia\u0142alno\u015b\u0107 kilkunastu os\u00f3b wok\u00f3\u0142 \u201eStrychu\u201d Marka Kuchci\u0144skiego, a w tym kr\u0119gu cho\u0107by poeta J\u00f3zef Kurylak ze swym horyzontalnym i zwi\u0119z\u0142ym s\u0142owem, inspirowa\u0142a moj\u0105 aktywno\u015b\u0107. By\u0142y te\u017c tragedie hippisowsko-polityczne. Oczywi\u015bcie osobista, to odej\u015bcie mej dziewczyny z okresu licealnego, Ewy Hein z Adamem Szostkiewiczem. P\u00f3\u017aniej ten dzia\u0142acz i aktywista Solidarno\u015bci by\u0142 mym m\u0142odzie\u0144czym wrogiem. Wi\u0105\u017ce si\u0119 z tym zdarzeniem kilka os\u00f3b z opozycji. Najtragiczniejsze by\u0142o zabicie Staszka Pyjasa przez milicj\u0119 i wrzucenie go do bramy albo dalej pot\u0119\u017cny cios pi\u0119\u015bci\u0105 od pyskatego Bronka Wildsteina, za zatrzymanie i pr\u00f3b\u0119 rozmowy na korytarzu z Ew\u0105, kt\u00f3ra by\u0142a ju\u017c Adama.<\/p>\n\n\n\n

Spotkania o charterze aktywno\u015bci politycznej powstrzymywa\u0142em. \u015amier\u0107 Staszka, kt\u00f3ry by\u0142 mi bardzo bliski ze sw\u0105 skromn\u0105 i bezkompromisow\u0105 postaw\u0105 wobec ka\u017cdej nieprawid\u0142owo\u015bci. To on jako pierwszy stan\u0105\u0142 w mojej obronie, gdy Ewa odchodzi\u0142a. Potem kilka podziemnych opozycyjnych spotka\u0144 na Floria\u0144skiej lub Brackiej omija\u0142em, motywuj\u0105c sobie je jako zbyt patetycznie prezentowane przez kilku potem znanych polityk\u00f3w. Podpowiedzi, \u017ce Leszek Maleszka (kolega Stacha) mo\u017ce udziela\u0107 wiele informacji milicji, krok po kroku przyspiesza\u0142y narastaj\u0105c\u0105 decyzj\u0119 o zamianie akademickiego \u015brodowiska krakowskiego. Coraz wi\u0119ksze zainteresowanie ro\u015blinami ukierunkowa\u0142o mnie w stron\u0119 etnobotaniki. Zamieni\u0142em Uniwersytet Jagiello\u0144ski na Wroc\u0142awski lub pierwotnie zwany imieniem Leopolda. To profesorowie Dygacz i Pietraszek doprowadzili mnie do magisterium z celuj\u0105cym wynikiem, co zach\u0119ci\u0142o mnie do kontynuowania bada\u0144. Studia wzbogaca\u0142y podr\u00f3\u017ce po kilku kontynentach.<\/p>\n\n\n\n

Czy w tych historiach, kt\u00f3re mi Pan opowiedzia\u0142, szczeg\u00f3lnie z lat 80., je\u015bli by\u0142aby taka mo\u017cliwo\u015b\u0107, to chcia\u0142by Pan co\u015b zmieni\u0107, poprawi\u0107?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Ze swej dzia\u0142alno\u015bci jestem zadowolony, natomiast je\u017celi mia\u0142bym co\u015b zmieni\u0107, to na pewno w tym gor\u0105cym wr\u0119cz rozpalonym czasie nie zd\u0105\u017cy\u0142em za\u0142o\u017cy\u0107 rodziny. To bym poprawi\u0142.<\/p>\n\n\n\n

To troch\u0119 trudne, ale z drugiej strony nie ryzykowa\u0142 Pan \u017cycia rodziny.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Mia\u0142em \u015bwiadomo\u015b\u0107 tego ryzyka, albo inaczej \u2013 ukszta\u0142towa\u0142 si\u0119 we mnie l\u0119k, \u017ce nie potrafi\u0119. Wszystko, co robi\u0142em, musia\u0142o by\u0107 harmonijne, doskona\u0142e i szlachetne. Gdy co\u015b nabiera\u0142o posmaku dysharmonii, znika\u0142em (tak m\u00f3wi si\u0119) po angielsku. Brak cierpliwo\u015bci to by\u0142 ten bezkszta\u0142tny element, kt\u00f3ry najd\u0142u\u017cej kszta\u0142towa\u0142em. Cierpliwo\u015b\u0107 jest jak hartowana po japo\u0144sku stal. Stal u\u017cywana jest sztuk\u0105 obrony i trwania pi\u0119kna. Si\u0142a stali zamieniaj\u0105c si\u0119 w z\u0142o, zagra\u017ca mocy, jaka p\u0142ynie z cierpliwo\u015bci.<\/p>\n\n\n\n

Z dokument\u00f3w IPN wynika, \u017ce jest Pan cz\u0142owiekiem Zen i rozkr\u0119ca\u0142 Pan zadymy w okresie PRL. Czy mia\u0142 Pan wsparcie?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Fajne pytanie. Zadyma to trafne okre\u015blnie, gdy zasta\u0142em te bez ko\u0144ca bezbarwne i monotonne dni. Przerywa\u0142em to absurdalnym ruchem. Pole szachowe zacz\u0119\u0142o \u017cy\u0107. Pionek ustawi\u0142em tak, aby ko\u0144 i laufer mi pad\u0142y. Ale stworzy\u0142em do szachu dla PRL. Zwiastun pierwszego dobrego kroku do horyzontu. Ku wyzwoleniu, jak m\u00f3wi\u0142 Krishnamurti. Mia\u0142em nawet kilka bardzo wa\u017cnych zadym. Nie wiem, czy lepiej trzyma\u0107 si\u0119 chronologii, czy wagi zdarzenia? Nie wie Pan?<\/p>\n\n\n\n

Dowolnie prosz\u0119.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Wi\u0119c b\u0119d\u0119 miesza\u0142 lub losowa\u0142. \u017bycie, jakie pozna\u0142em lub poznaj\u0119, to kompozycja przypadk\u00f3w. Zadyma powstaje nagle. Ruch nag\u0142y, przypadkowy, ale ryzykowny by\u0142 w centrum ruchliwej ulicy. Jest stan wojenny. Wroc\u0142aw. Id\u0119 w Podcieniach na ulicy \u015awidnickiej przed skrzy\u017cowaniem. Mam przyjemno\u015b\u0107 surfingu po falach my\u015blenia. Na wprost zbli\u017caj\u0105 si\u0119 i zatrzymuj\u0105 dwaj funkcjonariusze MO. \u201eProsz\u0119 okaza\u0107 dokumenty\u201d \u2013 zasalutowa\u0142 i wyda\u0142 rozkaz. \u201ePan przerwa\u0142 mi rozmy\u015blania?\u201d \u2013 odpowiadam zdziwiony. Nast\u0119pnie te s\u0142owa lub podobne on i ja powtarzamy do siebie kilkukrotnie. \u017byjemy w tym samy czasie. Rozumiemy te\u017c, \u017ce ka\u017cdy z nas na swej planecie. Ja na Cyklamenowej Wyspie, oni w PRL. Wezwane z komendy auto zabiera mnie na posterunek MO. Tam t\u0142umacz\u0119 Panom Milicjantom, gdzie jeste\u015bmy. W jakiej czasoprzestrzeni. Ziemia to owoc pomara\u0144czy \u2013 t\u0142umacz\u0119. A tam w okolicy dzielnic naszego miasta dla przyk\u0142adu, Fabryczna albo Krzyki jest ponad dziesi\u0119ciometrowa kula ognia. To s\u0142o\u0144ce. A w naszej galaktyce my ze swym s\u0142o\u0144cem to tylko przecinek. Widz\u0119, \u017ce wiedza wzbudza zainteresowanie u Pan\u00f3w w mundurach MO. Wychodz\u0119 po wpisaniu do akt MO moich danych. My\u015bl\u0119, \u017ce zadyma jest jak tr\u0105ba powietrzna. Pomara\u0144czowa Alternatywa we Wroc\u0142awiu powstawa\u0142a na Lubuskiej 54\/2, by\u0142a t\u0105 tr\u0105b\u0105 dzi\u0119ki Pa\u0142acykom dla Elf\u00f3w. Tam im w\u0142a\u015bnie je budowa\u0142em. Zaproszone do Galerii Foto Medium Art, kt\u00f3rej dyrektorem by\u0142 Jerzy Olek, sta\u0142y si\u0119 widzialne jako istoty \u017cywe. Kilkukrotny, a wieczorny wernisa\u017c z indywidualnie wr\u0119czon\u0105 cerkiewn\u0105 \u015bwieczk\u0105 by\u0142 zatytu\u0142owany \u201ePrzemy\u015bliwania\u201d. Galeria nie mie\u015bci\u0142a zwiedzaj\u0105cych. Pa\u0142acyki Elf\u00f3w wzywa\u0142y wielkich artyst\u00f3w. Byli poeci, muzycy, plastycy i wszyscy, kt\u00f3rych \u015bwiat PRL odseparowa\u0142. Niewidzialni mieszka\u0144cy z Cyklamenowych Wysp sekretnie ukazywali, co nast\u0119puje po przemy\u015blanym ruchu. Wi\u0119c poleci\u0142li zrobi\u0107 malutk\u0105 robot\u0119 bywalcom Galerii Foto Medium Art. Oni odszukali kredy, farby itd. Powstawa\u0142y; k\u00f3\u0142ko, kropka, kreska, tr\u00f3jk\u0105cik, kwiatek. A potem pojawi\u0142y si\u0119 na ju\u017c gotowych bia\u0142ych blejtramach. I malowali to um\u0119czeni ludzie Wroc\u0142awia. Blejtramy by\u0142y prawie ju\u017c wsz\u0119dzie. Przygotowywali je pracownicy MO. Wyje\u017cd\u017cali noc\u0105 i malowali du\u017ce p\u0142askie lub prostok\u0105tne puste kwadraty. Wykonywali tylko rozkaz pana prezesa MO: \u201eSzuka\u0107 i pokrywa\u0107 farb\u0105 has\u0142a antyrz\u0105dowe\u201d. A pod blejtramami by\u0142o uwi\u0119zione g\u0142o\u015bne wo\u0142anie o wolno\u015b\u0107. Biel zapowiada\u0142a mieszka\u0144com miasta: Cicho! Teraz gotowe obrazy kwiat\u00f3w i Elf\u00f3w lub Krasnali b\u0119d\u0105 zwiastowa\u0107 koniec kolejnej szaro-czarnej epoki. Malowanie rozpocz\u0119li Waldek, Kasia i Marek. Potem zabawa w kolory pobudzi\u0142a ruch na szachownicy we Wroc\u0142awiu i innych miastach w PRL. A moja, Bogdana Konopki i Jerzego Olka sztuka \u201ePuste Pe\u0142ne\u201d rozrasta\u0142a si\u0119 nadal. W\u0119drowa\u0142a po wielu Galeriach w Socjalistycznej Polsce. Sta\u0142a si\u0119 w stanie wojennym wielkim oczekiwanym artystycznym wydarzeniem w najwi\u0119kszych miastach. Przypadki chodz\u0105 po ludziach \u2013 dawniej m\u00f3wili mieszka\u0144cy na Dworskiego 36 w Przemy\u015blu. Rodzinny podarunek \u2013 spadek otrzyma\u0142 te\u017c m\u00f3j tata z mam\u0105. Ich up\u00f3r wobec absurd\u00f3w PRL-owskiego prawa da\u0142 im efekt. Pocz\u0105tkowo nielegalne zamieszkiwanie z przypadkowym towarzystwem oraz po kryjomu wychowywanie mnie na urwisa z PRL-u potwierdza sens przypadk\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n

Panie Aleksandrze tu si\u0119 zatrzymamy jak kogo\u015b zainteresuj\u0105 przygody Elf\u00f3w w Polsce i na \u015bwiecie, to b\u0119d\u0119 opowiada\u0142 kiedy\u015b dalej, okej?<\/p>\n\n\n\n

Rozmawia\u0142 Aleksander Busz<\/em><\/strong><\/p>\n\n\n

\n
\"\"<\/a>
Zenon Zegarski, Aleksander Busz<\/figcaption><\/figure><\/div>\n\n\n

W tamtych czasach dzieci wychowywano, by by\u0142y ostro\u017cne wobec \u015bwiata zewn\u0119trznego, a pe\u0142ne dobrych zachowani w ma\u0142ym \u015bwiecie, do wewn\u0105trz. Ojciec Zenka \u201eZegara\u201d przys\u0142uchiwa\u0142 si\u0119 Radiu Wolna Europa i narzuca\u0142 synowi swoj\u0105 wizj\u0119 tego, co si\u0119 na zewn\u0105trz dzieje, a razem z ni\u0105 niezgod\u0119 na w \u015bwiat, kt\u00f3ry by\u0142 przedziwny, agresywny, ponury. Nie mogli zgodzi\u0107 si\u0119 z nim w \u017caden spos\u00f3b. Bunt narasta\u0142 i w momencie informacji o strajkach w Warszawie zmaterializowa\u0142 si\u0119 w czyny. Wtedy Zegarek, dzi\u015b m\u00f3wi\u0105cy o sobie, \u017ce tworzy\u0142 ruch przedhipizmu, razem z kolegami rozrzucali ulotki i tam, gdzie tylko si\u0119 da\u0142o, malowali antykomunistyczne napisy. Razem ze \u015bp. Wojtkiem B\u0142achowiczem odkr\u0119cili z pomnika zabitych przez Niemc\u00f3w bolszewik\u00f3w sowieck\u0105 gwiazd\u0119. Akcja by\u0142a radosna i spontaniczna. Sprzeciw wobec panosz\u0105cej si\u0119 w Polsce ideologii oraz nie\u015bwiadomo\u015b\u0107 konsekwencji dodawa\u0142y odwagi. Kolejna gwiazda by\u0142a ju\u017c nie do ruszenia. \u201eZegarek\u201d podkre\u015bli\u0142, \u017ce tylko brak funduszy powstrzyma\u0142 ich przed kupieniem \u0142adunk\u00f3w wybuchowych, by pozby\u0107 si\u0119 jej razem z pomnikiem.<\/p>\n\n\n\n

Inwigilowany i wielokrotnie przes\u0142uchiwany \u201eZegarek\u201d rozbraja\u0142 agent\u00f3w bezpieki poczuciem humoru, a esbeckie uk\u0142adanki rozsypywa\u0142y si\u0119 w zetkni\u0119ciu z cz\u0142owiekiem, kt\u00f3ry ze \u015bmierteln\u0105 powag\u0105 wyk\u0142ada\u0142 przes\u0142uchuj\u0105cym filozofi\u0119 o miejscu cz\u0142owieka w Kosmosie. Sam m\u00f3wi, \u017ce w du\u017cym stopniu filozoficznie ukszta\u0142towa\u0142 go pra\u0142at przemyski Jan Jakubczyk, kt\u00f3ry by\u0142 koleg\u0105 Karola Wojty\u0142y, ale tak\u017ce buddy\u015bci, gdy by\u0142 w Indiach. Inspiracj\u0105 dla Zenka jest czysto\u015b\u0107, prawda i mi\u0142o\u015b\u0107. Od dzieci\u0144stwa uwa\u017ca\u0142, \u017ce najwa\u017cniejsza jest szlachetno\u015b\u0107.<\/p>\n\n\n\n

Zenek Zegarski:<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Wroc\u0142aw, przed stanem wojennym pan Staszek Zacharowski, esbek, kt\u00f3ry mnie obserwowa\u0142, nada\u0142 mi pseudonim Sympatyk. To by\u0142 jeden z tych, kt\u00f3rzy specjalizowali si\u0119 w wyci\u0105ganiu informacji poprzez \u201ezaprzyja\u017anianie\u201d si\u0119, prowadz\u0105c \u201eneutralne\u201d rozmowy. Dopytywa\u0142 si\u0119 o dzia\u0142aczy, stawiaj\u0105c czasem szampana. Rozpracowuj\u0105c mnie, zastanawiali si\u0119, o co tu chodzi.<\/p>\n\n\n\n

Jan reagowali na Twoje \u201ezeznania\u201d?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Smutni panowie byli bezsilni w zderzeniu ze s\u0142o\u0144cem, harmoni\u0105 i pozytywn\u0105 energi\u0105, o kt\u00f3rej im opowiada\u0142em. Agent\u00f3w bezpieki rozbraja\u0142em poczuciem humoru, a ich uk\u0142adanki rozsypywa\u0142y si\u0119 w zetkni\u0119ciu z cz\u0142owiekiem, kt\u00f3ry ze \u015bmierteln\u0105 powag\u0105 wyk\u0142ada\u0142 filozofi\u0119 o miejscu cz\u0142owieka we wszech\u015bwiecie.<\/p>\n\n\n\n

Sk\u0105d si\u0119 wzi\u0119\u0142o to \u201epolowanie\u201d na Ciebie?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

W Katowicach, bez mojej wiedzy, zrobili mnie szefem grupy podziemnej i to te\u017c by\u0142o powodem do bada\u0144 mojej osoby. W moim \u015brodowisku byli w\u00f3wczas m.in. Pyjas, Szostkiewicz, Wildstein, z kt\u00f3rym si\u0119 pok\u0142\u00f3ci\u0142em o dziewczyn\u0119. Zacharowskiemu opowiada\u0142em o \u015bwiecie w spos\u00f3b poetycki, wyl\u0105dowa\u0142em kiedy\u015b w pokoju g\u0142\u00f3wnego policjanta. Chcieli w\u00f3wczas, bym podpisa\u0142 o\u015bwiadczenie  o wsp\u00f3\u0142pracy \u2013 tak\u0105 ich esbeck\u0105 formu\u0142k\u0119 \u2013 ja natomiast napisa\u0142em, \u017ce zawsze jestem got\u00f3w do wymiany my\u015bli\u2026 Po jakim\u015b czasie naciskali na mnie, bym to zmieni\u0142. Ja powtarza\u0142em jednak, \u017ce jestem got\u00f3w do wymiany pogl\u0105d\u00f3w. Oni polowali na ciekaw\u0105 informacje towarzysk\u0105, ja ich rozczarowywa\u0142em, opowiadaj\u0105c o kosmosie.<\/p>\n\n\n\n

Komunistyczny \u015bwiat by\u0142 tak absurdalny, smutny i szary, \u017ce ka\u017cdy szuka\u0142 sposobu, by \u201eprzetrwa\u0107\u201d.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Stan wojenny \u2013 tu rozpoczyna si\u0119 komedia niezwyk\u0142a. Id\u0119 na dworzec, a tam sze\u015bciu wojskowych, ja r\u0119ce do g\u00f3ry, zabieraj\u0105 mnie na komend\u0119, a ja znowu im o s\u0142o\u0144cu i pi\u0119knie. Napracowali si\u0119 \u2013 jestem posiadaczem 2,5 kg materia\u0142\u00f3w w IPN, jednak wszystkie najwa\u017cniejsze rzeczy, jakie robi\u0142em, nie by\u0142y przez nich zapisane. Na przyk\u0142ad nigdy nie wiedzieli, \u017ce to ja zrobi\u0142em pierwsze powstanie we Wroc\u0142awiu w czasie stanu wojennego. Wszyscy si\u0119 bali, a ja zorganizowa\u0142em tak\u0105 akcj\u0119, \u017ce obstawili ca\u0142e ulice doko\u0142a. Wyszed\u0142em na ulic\u0119 Lwowsk\u0105, patrz\u0119, a tam ch\u0142opaki, kt\u00f3rzy stali po bramach, powiedzia\u0142em im, \u017ceby \u015bmietniki na k\u00f3\u0142kach wypchali na \u015brodek, ludzie zacz\u0119li demonstrowa\u0107 swoje niezadowolenie. Wtedy jak robili remont budynk\u00f3w, zdobyli\u015bmy dzi\u0119ki temu drewniane s\u0142upy, z kt\u00f3rych zbudowali\u015bmy barykad\u0119.<\/p>\n\n\n\n

I Ty, cz\u0142owiek ZEN, rozkr\u0119ca\u0142e\u015b zadym\u0119? Mia\u0142e\u015b wsparcie?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Tam by\u0142o na przyk\u0142ad \u015brodowisko W\u0142adys\u0142awa Frasyniuka, kt\u00f3re by\u0142o wojownicze, tak jak Kornel Morawiecki. Z jednej strony by\u0142 dla mnie autorytetem, a z drugiej m\u00f3wi\u0142em mu, \u017ce to nie ma co walczy\u0107, \u017ce \u015bwiat\u0142o i elfy\u2026 Powstanie si\u0119 rozwija\u0142o, zacz\u0119li przyje\u017cd\u017ca\u0107 ludzie z zajezdni, by\u0142o ich mn\u00f3stwo\u2026 Milicja, uzbrojona w armatki, zrobi\u0142a pot\u0119\u017cny pier\u015bcie\u0144. Chcia\u0142em po prostu zrobi\u0107 rozr\u00f3b\u0119, denerwowa\u0142o mnie, \u017ce nie mo\u017cna normalnie chodzi\u0107 po ulicy, \u017ce co chwil\u0119 sprawdzali mi dokumenty. Za moj\u0105 dzia\u0142alno\u015b\u0107 otrzyma\u0142em niedawno Krzy\u017c od prezydenta Andrzeja Dudy, kt\u00f3ry przekaza\u0142a mi wojewoda. <\/p>\n\n\n\n

Uroczysto\u015b\u0107 wr\u0119czenia Krzy\u017cy Wolno\u015bci i Solidarno\u015bci \u2013 Rzesz\u00f3w, 23 wrze\u015bnia 2022 – Aktualno\u015bci – Instytut Pami\u0119ci Narodowej (ipn.gov.pl)<\/a><\/p>\n\n\n\n

Osobi\u015bcie w Pa\u0142acu Prezydenckim by\u0142em jednak na spotkaniu opozycjonist\u00f3w z prezydentem Lechem Kaczy\u0144skim i jego \u017con\u0105 Mari\u0105. Oni byli bardzo pozytywni. M\u00f3wi\u0142em im, \u017ce to, co jest wa\u017cne w spo\u0142ecze\u0144stwie, jest walorem wewn\u0119trznym  \u2013 dobry humor, \u015bwiadomo\u015b\u0107 i rado\u015b\u0107 istnienia. I o ile Jaros\u0142aw jest surowy, oczywi\u015bcie mo\u017cna go ociepli\u0107, o tyle Lech mia\u0142 niesamowit\u0105 lotno\u015b\u0107, by\u0142 radosny.<\/p>\n\n\n\n

Skoro jeste\u015bmy w \u015bwiecie polityki, to jak pozna\u0142e\u015b Marka Kuchci\u0144skiego?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Marka pozna\u0142em przez towarzystwo hipis\u00f3w, Mundzia \u201eGandalfa\u201d, kt\u00f3ry chodzi\u0142 z jego siostr\u0105, Beat\u0105. Pozna\u0142em tam te\u017c o niezwyk\u0142ej urodzie Halink\u0119. By\u0142a dla mnie zjawiskowo anielska, ale mimo jest niezwyk\u0142ych walor\u00f3w postrzega\u0142em j\u0105 zupe\u0142nie pozaerotycznie. Odesz\u0142a niestety z jednym z najwa\u017cniejszych opozycjonist\u00f3w Aleksandrem Gleichgewichtem, synem wielkiego matematyka.<\/p>\n\n\n\n

Rozmawia\u0142a Marta Olejnik<\/strong><\/p>\n\n\n\n

<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Wywiad ? raczej nazwijmy to rozmow\u0105 ze zwierzeniami, kt\u00f3re ja podziel\u0119 na; dzieci\u0144stwo, dojrzewanie, doros\u0142o\u015b\u0107 i deportacj\u0119. Towarzyszy\u0142o mi wielu ludzi w mojej kr\u00f3ciutkiej podr\u00f3\u017cy przez \u017cycie. Wielu bardzo wysoko oceniam. Niewielu z znajomych by\u0142o moim utrapieniem i s\u0105 tym nadal. Kompromituj\u0105 nie tylko siebie ale ludzkie warto\u015bci. Zeno Zegar jest osob\u0105 nietuzinkow\u0105, posiadaj\u0105c\u0105 wiele twarzy. […]<\/p>\n","protected":false},"author":5,"featured_media":5667,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[36,14],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5665"}],"collection":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/5"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=5665"}],"version-history":[{"count":11,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5665\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":6989,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5665\/revisions\/6989"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/5667"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=5665"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=5665"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=5665"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}