{"id":8715,"date":"2024-12-01T10:46:00","date_gmt":"2024-12-01T10:46:00","guid":{"rendered":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/?p=8715"},"modified":"2025-01-26T10:48:59","modified_gmt":"2025-01-26T10:48:59","slug":"imre-molnar","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/imre-molnar\/","title":{"rendered":"Imre Molnar"},"content":{"rendered":"

Jak wolni z wolnymi i r\u00f3wni z r\u00f3wnymi<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Rozmowa z dr. Imre Molnarem, w\u0119gierskim historykiem, socjologiem, pisarzem, dyplomat\u0105, znawc\u0105 polskich spraw. 13. 06. 2022 r.<\/em><\/p>\n\n\n\n

Rozmowa zosta\u0142a nagrana w Budapeszcie, gdzie odby\u0142a si\u0119 dyskusja panelowa w ramach inauguracji Klub\u00f3w Europy Karpat w kawiarni Scruton, na temat stosunk\u00f3w polsko-w\u0119gierskich.<\/em> Udzia\u0142 w niej wzi\u0119li m.in. Ryszard Terlecki \u2013 wicemarsza\u0142ek Sejmu RP, Marek Kuchci\u0144ski, b. Marsza\u0142ek Sejmu, przewodnicz\u0105cy Komisji Spraw Zagranicznych, Bogus\u0142aw Sonik, pose\u0142 na Sejm RP, Zsolt N\u00e9meth, przewodnicz\u0105cy Komisji Spraw Zagranicznych Zgromadzenia Narodowego W\u0119gier, Bal\u00e1zs Orb\u00e1n, wiceminister w kancelarii premiera W\u0119gier oraz go\u015bcie \u2013 opozycjoni\u015bci systemu komunistycznego. Moderatorem dyskusji by\u0142 dyrektor Instytutu im. Wac\u0142awa Felczaka, profesor Maciej Szymanowski.<\/em><\/p>\n\n\n\n

Przes\u0142ank\u0105 do spotkania by\u0142o przypomnienie wielkiego filozofa konserwatywnego Rogera Scrutona, kt\u00f3ry w latach 70. i 80. anga\u017cowa\u0142 si\u0119 w dzia\u0142alno\u015b\u0107 niezale\u017cn\u0105 w Europie \u015arodkowej, na W\u0119grzech, w Polsce i \u00f3wczesnej Czechos\u0142owacji: \u201eserce filozofa bije w Europie \u015arodkowej, on rozumia\u0142 tamtejsz\u0105 specyfik\u0119 duszy, historii i kultury\u201d naszych narod\u00f3w.<\/em><\/p>\n\n\n\n

Podczas tej debaty rozmawiano g\u0142\u00f3wnie o stosunkach dwustronnych, tak\u017ce w kontek\u015bcie wojny na Ukrainie i sytuacji w UE, o interesach narodowych i suwerenno\u015bci. I o potrzebie spotka\u0144 takich jak w Klubach Europy Karpat, o przekonaniu, \u017ce silna wsp\u00f3\u0142praca polsko-w\u0119gierska umacnia tak\u017ce ca\u0142\u0105 Europ\u0119 \u015arodkow\u0105. Przypominaj\u0105c pi\u0119kne wydarzenia wsp\u00f3lnej historii, wielkie postaci i na zasadzie jak wolni z wolnymi i r\u00f3wni z r\u00f3wnymi.<\/em><\/p>\n\n\n\n

Przy okazji tego spotkania redakcja Archiwum Wolno\u015bci przeprowadzi\u0142a rozmow\u0119 z dr Imre Molnarem, dyplomat\u0105 w\u0119gierskim, historykiem, polonist\u0105, autorem ksi\u0105\u017cek o J\u00e1nosu Esterh\u00e1zym  \u201eZdradzony bohater\u201d i \u201eU\u0142askawiony na \u015bmier\u0107. Zapiski Marii Mycielskiej\u201d, jego siostry. Jest tak\u017ce uczestnikiem prac beatyfikacyjnych J\u00e1nosa Esterh\u00e1zego. J\u00e1nos Esteh\u00e1zy (1901-1957), hrabia niez\u0142omny, pochodzi\u0142 z w\u0119giersko-polskiej rodziny Esterh\u00e1zych i Tarnowskich, antykomunista i wielki przyjaciel Polak\u00f3w, nale\u017cy do tych wielkich ludzi, kt\u00f3rzy tworz\u0105 panteon Ludzi Wolno\u015bci Europy \u015arodkowej.<\/em><\/p>\n\n\n\n

– Piotr J. Pilch<\/strong>. Prosz\u0119 nam przybli\u017cy\u0107 sylwetk\u0119 J\u00e1nosa Esterh\u00e1zego?<\/p>\n\n\n\n

– Imre Molnar. J\u00e1nos Esterh\u00e1zy, p\u00f3\u0142-W\u0119gier, p\u00f3\u0142-Polak, polityk i dyplomata zosta\u0142 m\u0119czennik komunizmu. Urodzi\u0142 si\u0119 w 1901 r. w Nyitra\u00fajlak (dzsiszaj Ve\u013ek\u00e9 Z\u00e1lu\u017eie na Slowacji) na Kr\u00f3leskych W\u0119grzech. Pochodzi\u0142 z dw\u00f3ch arystokratycznych rod\u00f3w: po mieczu z Esterh\u00e1zych, po k\u0105dzieli z Tarnawskich. I kultywowa\u0142 najlepsze tradycje obu narod\u00f3w.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Gdy w 1920 r. W\u0119gry straci\u0142y znaczn\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 terytorium, ponad 3 miliony ich obywateli wegierskiej znalaz\u0142o si\u0119 poza granicami swojego pa\u0144stwa. Maj\u0105tek Esterh\u00e1zych by\u0142 w obr\u0119bie Czechos\u0142owacji, a po 1938 r. S\u0142owacji. Kiedy w 1938 r. W\u0119gry odzyska\u0142y wi\u0119kszo\u015b\u0107 utraconych terytori\u00f3w, Esterh\u00e1zy pozosta\u0142 na S\u0142owacji. Przez ca\u0142y czas konsekwentnie broni\u0142 praw mniejszo\u015bci w\u0119gierskiej jako pose\u0142, najpierw w praskim, a nast\u0119pnie w bratys\u0142awskim parlamencie. Ale r\u00f3wnie\u017c konsekwentnie przypomina\u0142 tak\u017ce w\u0142adzy w\u0119gierskiej o prawach s\u0142owackiej mniejszo\u015bci mieszkaj\u0105cej na W\u0119grzech.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

 Ca\u0142y czas utrzymywa\u0142 kontakt z cz\u0119\u015bci\u0105 swojej polskiej rodziny, kt\u00f3ra mieszka\u0142a w Polsce. Po I. wojnie \u015bwiatowej liczni jej cz\u0142onkowie piastowali wysokie stanowiska pa\u0144stwowe, dlatego wcze\u015bnie nawi\u0105za\u0142 kontakty z przedstawicielami polskiego \u017cycia politycznego. Wiceminister spraw zagranicznych Jan Szembek, powinowaty Esterh\u00e1zyego, w latach 1921\u20131924 by\u0142 pierwszym ambasadorem niepodleg\u0142ej Polski na W\u0119grzech. Wed\u0142ug sporz\u0105dzonej w latach trzydziestych notatki Adama Sapiehy, minister spraw zagranicznych J\u00f3zef Beck przyjmowa\u0142 hrabiego Esterh\u00e1zyego bez zapowiedzi, je\u017celi ten takiego spotkania potrzebowa\u0142. Jako w\u0119gierski dzia\u0142acz narodowo\u015bciowy Republiki Czechos\u0142owackiej Esterh\u00e1zy wsp\u00f3\u0142pracowa\u0142 te\u017c z Leonem Wolfem, przewodnicz\u0105cym Zwi\u0105zku Polak\u00f3w na Zaolziu, kt\u00f3re w 1919 r. znalaz\u0142o si\u0119 w granicach czeskich.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Po niemieckiej agresji na Polsk\u0119 w 1939 r. i jej kl\u0119sce organizowa\u0142 przerzut polskich \u017co\u0142nierzy na W\u0119gry, a tam zakwaterowanie dow\u00f3dztwa Wojska Polskiego i opiek\u0119 nad polsk\u0105 ludno\u015bci\u0105 cywiln\u0105. To on pom\u00f3g\u0142 gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu przedrze\u0107 si\u0119 do Budapesztu i umo\u017cliwi\u0142 przedostanie si\u0119 do Pary\u017ca, gdzie genera\u0142 zosta\u0142 cz\u0142onkiem polskiego rz\u0105du na uchod\u017astwie.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

W czasie II wojny ratowa\u0142 \u017byd\u00f3w. Ukrywa\u0142 ich w swoim maj\u0105tku \u00dajlak. Jako jedyny w\u015br\u00f3d obecnych pos\u0142\u00f3w parlamentu s\u0142owackiego nie g\u0142osowa\u0142 za ustaw\u0105 o deportacji ludno\u015bci \u017cydowskiej. Poszukiwa\u0142o go gestapo. Musia\u0142 przez jaki\u015b czas ukrywa\u0107 si\u0119 w Bratys\u0142awie.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Najstraszliwsze do\u015bwiadczenia spotka\u0142y J\u00e1nosa Esterh\u00e1zyego jednak nie w czasie wojny, lecz po jej zako\u0144czeniu. Gdy po przej\u015bciu frontu wyszed\u0142 z bratys\u0142awskiej kryj\u00f3wki, \u00f3wczesny komisarz Gust\u00e1v Hus\u00e1k aresztowa\u0142 go i wyda\u0142 bratys\u0142awskiej komendanturze NKWD. Esterh\u00e1zyego wraz z dziesi\u0119cioma osobami w czerwcu 1945 r. przewieziono do moskiewskiego wi\u0119zienia na \u0141ubiance. Wszystkich oskar\u017cono o spisek przeciwko Zwi\u0105zkowi Sowieckiemu i skazano na wiele lat przymusowej pracy. Esterh\u00e1zyego na dziesi\u0119\u0107.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

W moskiewskim akcie oskar\u017cenia pojawi\u0142 si\u0119 i w\u0105tek zwi\u0105zany z Polsk\u0105. Esterh\u00e1zy bowiem pot\u0119pi\u0142 sowiecki mord na polskich oficerach, kt\u00f3rych cia\u0142a odnaleziono w katy\u0144skim lesie, w wydawanych przez siebie bratys\u0142awskich gazetach w\u0119gierskich. Zosta\u0142 i za to skazany.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Po wyroku przewieziony zosta\u0142 do \u0142agr\u00f3w Knia\u017c Pogost w Republice Komi i w Rokpo\u015bcie, potem do fabryki porcelany. Nabawi\u0142 si\u0119 gru\u017alicy i o\u0142owicy. Bliscy nie wiedzieli nic o jego losie do 1948 r.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Po skazaniu Esterh\u00e1zyego na \u015bmier\u0107 w 1947 r. w Bratys\u0142awie czechos\u0142owackie w\u0142adze poprosi\u0142y o jego ekstradycj\u0119, kt\u00f3ra nast\u0105pi\u0142a w lutym 1949 r. Prezydent Czechos\u0142owacji Klement Gottwald zmieni\u0142 wyrok na do\u017cywotnie wi\u0119zienie. Ci\u0119\u017cko chory Esterh\u00e1zy by\u0142 wi\u0119ziony do \u015bmierci w 1957 r.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Poza wsp\u00f3\u0142wi\u0119\u017aniami i oprawcami jedynym \u015bwiadkiem zadawanych mu cierpie\u0144 by\u0142a jego siostra Maria Mycielska, kt\u00f3ra bezskutecznie stara\u0142a si\u0119 o skr\u00f3cenie lub z\u0142agodzenie kary. Po \u015bmierci brata komunistyczne w\u0142adze odm\u00f3wi\u0142y jej wydania jego proch\u00f3w.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

O miejscu przechowywania szcz\u0105tk\u00f3w J\u00e1nosa Esterh\u00e1zyego historycy dowiedzieli si\u0119 dopiero w 2007 r. Wszystko wskazuje na to, \u017ce urna z jego prochami znajdowa\u0142a si\u0119 w magazynie praskiego wi\u0119zienia Pankr\u00e1c. W 1965 r., wraz ze szcz\u0105tkami innych ofiar, umieszczono j\u0105 w zbiorowej mogile w Pradze czeskiej. Nie pozwolono te\u017c na pogrzeb, kt<\/strong>\u00f3<\/strong>ry odby\u0142 si\u0119 dopiero 70 lat po og\u0142oszeniu wyroku \u015bmierci oraz 60 po jego odej\u015bciu z tego \u015bwiata. Zgodnie z jego wol\u0105 zosta\u0142 pochowany w rodzinnych stronach, w Dolnych Obdokowcach ko\u0142o Nitry. Ko\u015bci\u00f3\u0142 zbudowany nad jego grobem jako miejsce pami\u0119ci jest obecnie odwiedzany przez licznych pielgrzym\u00f3w z Polski, W\u0119gier i S\u0142owacji.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

W 2009 r. za niesienie pomocy polskim uchod\u017acom w czasie II wojny \u015bwiatowej J\u00e1nos Esterh\u00e1zy zosta\u0142 po\u015bmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczy\u0144skiego Krzy\u017cem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyzna\u0142 mu dyplom Sprawiedliwego w\u015br\u00f3d Narod\u00f3w \u015awiata. A kapitula ADL w New Yorki nada\u0142a mu <\/a>Nagrod\u0119 Jana Karskiego Za Odwag\u0119 i S\u0142u\u017cb\u0119 (\u201eJan Karski Courage to Care Award\u201d).<\/strong><\/p>\n\n\n\n

W 2019 r. w Krakowie przez arcybiskupa metropolit\u0119 Marka J\u0119draszewskiego rozpocz\u0105\u0142 si\u0119 jego proces beatyfikacyjny.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

PJP: <\/strong>z Europ\u0105 \u015arodkow\u0105 zwi\u0105zanych jest wielu wybitnych Ludzi. Dzisiaj w Budapeszcie rozmawiano w duchu my\u015bli Rogera Scrutona. A czy i w jaki spos\u00f3b J\u00e1nos Esterh\u00e1zy mo\u017ce by\u0107 wzorem do na\u015bladowania dla m\u0142odych ludzi w czasach wsp\u00f3\u0142czesnych?<\/p>\n\n\n\n

IM: Chocia\u017c Esterh\u00e1zy pochodzi\u0142 z wysokiej rodziny arystokratycznej, nie domaga\u0142 si\u0119 uprzywilejowanego traktowania. Nie pozwala\u0142 nazywa\u0107 si\u0119 hrabi\u0105 i by\u0142 bardzo wra\u017cliwy na los biednych i bezbronnych ludzi. Zawsze znajdowa\u0142 sposoby, by im pom\u00f3c. Dobrym przyk\u0142adem na to jest jego postawa wobec polskich uchod\u017ac\u00f3w. Kiedy premier W\u0119gier P\u00e1l Teleki nie wyrazi\u0142 zgody na przemarsz przez W\u0119gry niemieckich i s\u0142owackich oddzia\u0142\u00f3w i na transport niemieckiej amunicji, dla s\u0142owackiego rz\u0105du ta decyzja sta\u0142a si\u0119 pretekstem do wrogich zachowa\u0144 w stosunku do zamieszkuj\u0105cych S\u0142owacji W\u0119gr\u00f3w. Wobec Esterh\u00e1zyego zastosowano nadz\u00f3r policyjny w Bratys\u0142awie, gdy\u017c pomaga\u0142 polskim uchod\u017acom na W\u0119grzech i sprzeciwia\u0142 si\u0119 oficjalnej s\u0142owackiej polityce. Dzia\u0142aj\u0105cy w Budapeszcie W\u0119giersko-Polski Komitet do spraw Uchod\u017ac\u00f3w organizowa\u0142 i nadzorowa\u0142 przyjmowanie uchod\u017ac\u00f3w cywilnych, a z pocz\u0105tku tak\u017ce wojskowych. Esterh\u00e1zy pozostawa\u0142 jego cz\u0142onkiem pod nazwiskiem swojej \u017cony, kt\u00f3re brzmia\u0142o J\u00e1nosn\u00e9 Esterh\u00e1zy. W ten spos\u00f3b m\u00f3g\u0142 wspiera\u0107 uchod\u017acze instytucje dzia\u0142aj\u0105ce na W\u0119grzech, mi\u0119dzy innymi szko\u0142\u0119 polsk\u0105 nad Balatonem w Balatonbogl\u00e1r, w kt\u00f3rej \u2013 jako jedynej w Europie \u015arodkowo-Wschodniej \u2013 mo\u017cna by\u0142o uzyska\u0107 polsk\u0105 matur\u0119. Dzia\u0142alno\u015b\u0107 Esterh\u00e1zyego w tym komitecie stanowi\u0142a dla niego \u2013 obywatela s\u0142owackiego \u2013 powa\u017cne ryzyko. Chocia\u017c cz\u0119sto do\u015bwiadcza\u0142 prze\u015bladowa\u0144 ze strony w\u0142adz, zawsze wybiera\u0142 trudniejsz\u0105 drog\u0119. M<\/strong>\u00f3<\/strong>g\u0142 uciec, przynajmniej na W\u0119gry, kilkakrotnie mia\u0142 te\u017c mo\u017cliwo\u015b\u0107 unikni\u0119<\/strong>cia ci<\/strong>\u0119\u017ckich \u017cyciowych pr<\/strong>\u00f3<\/strong>b, wybieraj\u0105c \u0142atwiejsze \u017cycie. Za ka\u017cdym razem wybiera\u0142 jednak wierno\u015b\u0107 prawdzie i trwanie przy ojczystej ziemi i przy swym narodzie, kt<\/strong>\u00f3<\/strong>ry traktowa\u0142 jak rodzin\u0119. Jeszcze przed wojn\u0105 pisa\u0142: \u201eAni przez moment nie przemkn\u0119\u0142a mi taka my\u015bl, poniewa\u017c nierozerwalnie zros\u0142<\/strong>em si<\/strong>\u0119 z t\u0105 gleb\u0105, na kt<\/strong>\u00f3<\/strong>rej buja\u0142a si\u0119 moja ko\u0142yska, i z kt<\/strong>\u00f3<\/strong>rej losem, szcz\u0119\u015bliwo\u015bci\u0105 zla\u0142a si\u0119 nawet najmniejsza cz\u0105stka mej duszy, mojego serca, ca\u0142e moje ja, ca\u0142a osobowo\u015b\u0107, ka\u017cda moja my\u015bl, pragnienie i nadzieja\u201d. Fundamentem trwa\u0142ych postanowie\u0144 oraz konsekwentnego ci\u0105gu \u015bwiadomych decyzji o s\u0142u\u017cbie i po\u015bwi\u0119ceniu by\u0142a \u017cywa wiara w Chrystusa.  One te\u017c kszta\u0142towa\u0142y moraln\u0105 postaw\u0119 S\u0142ugi Bo\u017cego. W\u0119gr<\/strong>\u00f3<\/strong>w, z kt<\/strong>\u00f3<\/strong>rymi pozosta\u0142 na S\u0142owacji, prosi\u0142: \u201eAni na moment nie tra<\/strong>\u0107<\/strong>my sprzed oczu wielkiego skarbu naszego serca, naszej duszy, jakim s\u0105 nasza narodowa to\u017csamo\u015b\u0107 oraz wiara w naszego Pana Chrystusa. Piel\u0119gnujmy ten skarb, chro\u0144my go, bo jest on jedynym pozytywnym bogactwem, kt<\/strong>\u00f3<\/strong>rego nikt nam nie mo\u017ce odebra<\/strong>\u0107<\/strong>, a kt<\/strong>\u00f3<\/strong>rego cudowna moc pomo\u017ce nam przetrwa\u0107 cho<\/strong>\u0107<\/strong>by i najci\u0119\u017csze pr<\/strong>\u00f3<\/strong>by\u201d. Czytaj\u0105c te szczeg\u00f3\u0142y, mo\u017cemy zada\u0107 sobie pytanie: czy mo\u017cemy kocha\u0107 nasz\u0105 ojczyzn\u0119 w ten spos\u00f3b, czy mo\u017cemy r\u00f3wnie<\/strong>\u017c takim oddaniem <\/strong>podtrzymywa\u0107 wiar\u0119 i dziedzictwo naszych przodk\u00f3w?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

PJP: <\/strong>Jak Pan widzi w obecnych czasach rol\u0119 m\u0142odych ludzi, w jaki spos\u00f3b powinni anga\u017cowa\u0107 si\u0119 w sprawy spo\u0142eczne?<\/p>\n\n\n\n

IM: To wspania\u0142e pytanie. Moja c\u00f3rka zapyta\u0142a mnie kiedy\u015b: \u201eTato, ty walczy\u0142e\u015b z komunistami, z dyktatur\u0105. Mia\u0142e\u015b jaki\u015b sens w \u017cyciu. A teraz? Przeciwko czemu trzeba walczy?\u201d. Odpowiedzia\u0142em, \u017ce nie nale\u017cy szuka\u0107 przeciwko czemu, ale w interesie czego, bo zawsze znajdzie si\u0119 sprawa, za kt\u00f3r\u0105 trzeba walczy\u0107.<\/strong> <\/strong>Chrze\u015bcija\u0144ska cywilizacja, kt\u00f3ra jest znowu zaatakowana, potrzebuje obecnie obrony i \u015bwiadectwa. S\u0105dz\u0119 wi\u0119c, \u017ce ka\u017cda generacja ma swoje wyzwania. Cho\u0107by przyja\u017a\u0144 polsko-w\u0119gierska, kt\u00f3ra w ka\u017cdym wieku wymaga\u0142a czego\u015b innego, \u017ceby j\u0105 budowa\u0107, utrzyma\u0107.<\/strong> <\/strong>M\u0142odzi ludzie maj\u0105 do odegrania ogromn\u0105 rol\u0119, aby wynale\u017a\u0107 na nowo dla siebie, dla przysz\u0142o\u015bci dalsz\u0105 transmisj\u0119 tej przyja\u017ani.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

PJP: <\/strong>Czy wsp\u00f3\u0142praca polsko-w\u0119gierska jest obecnie wystarczaj\u0105co silna w obliczu narastaj\u0105cych problem\u00f3w, wojny w Ukrainie? A mo\u017ce mogliby\u015bmy zrobi\u0107 co\u015b wi\u0119cej, aby t\u0119 wsp\u00f3\u0142prac\u0119 jeszcze bardziej rozwin\u0105\u0107?<\/p>\n\n\n\n

IM: Kto\u015b na dzisiejszej konferencji trafnie powiedzia\u0142, \u017ce \u017cyjemy w czasie pr\u00f3by dla przyja\u017ani polsko-w\u0119gierskiej. Rzeczywi\u015bcie, \u0142atwiej jest m\u00f3wi\u0107 ni\u017c praktycznie korzysta\u0107 z tego kapita\u0142u przyja\u017ani. Czu\u0142em ogromny l\u0119k, \u017ce stoimy przed wielk\u0105 pr\u00f3b\u0105, bo \u015bwiat jest coraz bardziej dywergentny, a nie konwergentny. Nie by\u0142a to odosobniona obawa, moi koledzy poloni\u015bci i przyjaciele Polski my\u015bleli podobnie. P\u00f3\u0142 wieku budowali\u015bmy t\u0119 przyja\u017a\u0144, robili\u015bmy wszystko, \u017ceby j\u0105 umocni\u0107, a tutaj\u2026 wojna. Dlatego bardzo si\u0119 ciesz\u0119 z wizyty przedstawicieli polskiego Sejmu, \u017ce pan marsza\u0142ek Kuchci\u0144ski i pan wicemarsza\u0142ek Terlecki wzi\u0119li sprawy w swoje r\u0119ce, \u017ce nie tylko przez przekazy medialne rozmawiamy ze sob\u0105, ale r\u00f3wnie\u017c osobi\u015bcie.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Bardzo wa\u017cny jest szczery g\u0142os, nawet krytyczny, ale z t\u0105 \u015bwiadomo\u015bci\u0105, \u017ce idzie nam o wsp\u00f3ln\u0105 spraw\u0119. A wi\u0119c szczero\u015b\u0107, to po pierwsze. Po drugie, tak jak pan marsza\u0142ek Kuchci\u0144ski bardzo trafnie powiedzia\u0142, jeste\u015bmy zobowi\u0105zani do dyskusji. Bez rozmowy, bez tego, \u017ce m\u00f3wimy sobie to, co my\u015blimy, \u017ce wyja\u015bniamy problemy czy rozwi\u0105zujemy sytuacje konfliktowe, bez tego przyja\u017a\u0144 nie istnieje.<\/strong> <\/strong>Bez szczero\u015bci poruszamy si\u0119 w jakiej\u015b wirtualnej teorii, a przyja\u017a\u0144 sprawdza si\u0119 w \u017cyciu praktycznym, pokazuje wtedy swoje walory, swoj\u0105 moc. Mam nadziej\u0119, \u017ce dzisiejszy wiecz\u00f3r b\u0119dzie drogowskazem nie tylko dla polityk\u00f3w, ale r\u00f3wnie\u017c dla intelektualist\u00f3w, \u017ce trzeba si\u0119 spotyka\u0107, rozmawia\u0107, s\u0142ucha\u0107.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

By\u0142em studentem, kiedy wybuch\u0142a Solidarno\u015b\u0107. Zacz\u0119li strajkowa\u0107 moi koledzy, polscy studenci. Chcieli\u015bmy to zobaczy\u0107 i do\u015bwiadczy\u0107 na w\u0142asne oczy. Pojechali\u015bmy do Warszawy, do Krakowa, do \u0141odzi i dyskutowali\u015bmy tam z naszymi kolegami do rana. Pami\u0119tam jeden wiecz\u00f3r, kiedy mi ze zm\u0119czenia krew z nosa lecia\u0142a, ale musieli\u015bmy te wa\u017cne tematy om\u00f3wi\u0107.<\/strong> Z tych dyskusji <\/strong>wyros\u0142a generacja, kt\u00f3ra rozwin\u0119\u0142a sprawy polskie na W\u0119grzech, kt\u00f3ra pr\u00f3bowa\u0142a przekazywa\u0107 te warto\u015bci, jakie wtedy otrzymali\u015bmy, poniewa\u017c zdali\u015bmy sobie spraw\u0119, \u017ce potrzebujemy siebie nawzajem, \u017ce w samotno\u015bci nic nie zdzia\u0142amy. S\u0105dz\u0119 wi\u0119c \u017ce tylko t\u0105 drog\u0105 mo\u017cemy i\u015b\u0107 dalej.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

PJP: <\/strong>W takim razie jak wed\u0142ug Pana powinna za 20 lat wygl\u0105da\u0107 Europa \u015arodkowa? Czy obecne inicjatywy, kt\u00f3re podejmujemy, Europa Karpat, Tr\u00f3jmorze, s\u0105 wystarczaj\u0105ce? A mo\u017ce powinni\u015bmy zrobi\u0107 co\u015b wi\u0119cej dla integracji tego regionu?<\/p>\n\n\n\n

IM: Podczas dzisiejszej dyskusji pojawi\u0142o si\u0119 has\u0142o \u201e\u0142amanie barier\u201d. Niestety, dzisiejsza Europa \u015arodkowa ma jeszcze du\u017co barier, przede wszystkim sentymentalnych, historycznych z ubieg\u0142ego wieku, kt\u00f3re nie zosta\u0142y przepracowane podczas komunizmu, bo zosta\u0142y wtedy zamiecione pod dywan.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Tyle jest interpretacji wydarze\u0144, kt\u00f3re rozegra\u0142y si\u0119 w XX wieku w Europie \u015arodkowej, ile jest narod\u00f3w. Nie mamy wsp\u00f3lnego j\u0119zyka na opowiedzenie naszej historii, bo mimo tego, \u017ce ka\u017cdy nar\u00f3d prze\u017cy\u0142 j\u0105 sam, to jednak ona by\u0142a wsp\u00f3lna, rozgrywa\u0142a si\u0119 tu\u017c obok. Nie wypracowali\u015bmy kompromisu, nie nauczyli\u015bmy si\u0119 szanowa\u0107 innego spojrzenia, a ka\u017cdy nar\u00f3d ma prawo do w\u0142asnej interpretacji. To \u017ca\u0142osne, jak ma\u0142o wiemy o historii i warto\u015bciach s\u0105siad\u00f3w, a tylko w ten spos\u00f3b mo\u017cemy pozna\u0107 ich dusz\u0119 i spos\u00f3b my\u015blenia. W rezultacie jeste\u015bmy sobie prawie obcy.Nie mamy nawiet wsp\u00f3lnego kanonu literackiego. Musi by\u0107 jednak r\u00f3wnie\u017c jaka\u015b wsp\u00f3lna interpretacja, bo je\u017celi nie, to w\u0142asne przekonania b\u0119d\u0105 jak magazyn broni.<\/strong> Wtedy <\/strong>b\u0119dzie mo\u017cna strzela\u0107 i strzela\u0107 do drugiego narodu z tego powodu czy uwa\u017camy co\u015b za prawd\u0119, czy za nieprawd\u0119. Nie wystarczy, \u017ce kiedy\u015b by\u0142y komisje mi\u0119dzynarodowe, to wy, m\u0142odzi, musicie znale\u017a\u0107 nowe forum, nowe p\u0142aszczyzny, na kt\u00f3rych mo\u017cna si\u0119 spotyka\u0107, dyskutowa\u0107. Bez wyja\u015bnienia przesz\u0142o\u015bci nie ma realnej mo\u017cliwo\u015bci wsp\u00f3\u0142pracy w tera\u017aniejszo\u015bci i bardzo trudno wyobrazi\u0107 sobie przysz\u0142o\u015b\u0107.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Nie wystarcz\u0105 gospodarcze interesy. Oczywi\u015bcie, ka\u017cdy chce \u017cy\u0107 lepiej, to nas \u0142\u0105czy, mo\u017cna tak uog\u00f3lni\u0107, ale \u017caden nar\u00f3d bez podstawy, jak\u0105 s\u0105 warto\u015bci, nie mo\u017ce planowa\u0107 swojej przysz\u0142o\u015bci. To jest przekaz dla nas od naszych wsp\u00f3lnych \u015bwi\u0119tych, naszych historycznych bohater\u00f3w. J\u00f3zsef Atttila  poeta, bohater w\u0119gierski, pisa\u0142, \u017ce to jest wojna z sob\u0105, z w\u0142asnymi przekonaniami na temat drugiego cz\u0142owieka, ale wojna w interesie przysz\u0142o\u015bci. Wi\u0119c ja wyobra\u017cam sobie idealn\u0105 Europ\u0119 \u015arodkow\u0105 tak, \u017ce nie boimy si\u0119 jeden drugiego, mamy wzajemne zaufanie, jeste\u015bmy z siebie dumni, a nie zazdro\u015bni, czujemy si\u0119 u innych jak u siebie w domu, ubogacamy si\u0119 warto\u015bciami drugiego cz\u0142owieka, dorobkiem drugiego narodu i sami potrafimy nasz\u0105 kultur\u0105 ubogaci\u0107 inny nar\u00f3d.<\/strong><\/strong><\/p>\n\n\n\n

PJP<\/strong>. Chcia\u0142em zapyta\u0107 jeszcze o Przemy\u015bl. Czy rzeczywi\u015bcie to miasto jest tak znane i wa\u017cne dla W\u0119gr\u00f3w jak si\u0119 dowiedzieli\u015bmy podczas pobytu w Pana ojczy\u017anie?<\/p>\n\n\n\n

IM: Przechodz\u0105c przez most \u015awi\u0119tej Ma\u0142gorzaty w Budapeszcie wida\u0107 Pomnik Obro\u0144c\u00f3w Twierdzy Przemy\u015bl. Nie ma na tym pomniku nazwy innego miasta. Trzydzie\u015bci tysi\u0119cy W\u0119gr\u00f3w zgin\u0119\u0142o pod Przemy\u015blem podczas pierwszej wojny \u015bwiatowej.<\/strong> <\/strong>Jest to dla nas ziemia \u015bwi\u0119ta. Na po\u0142udnie od miasta jest pochowanych 70 tysi\u0119cy w\u0119gierskich \u017co\u0142nierzy, kt\u00f3rzy walczyli w pierwszej oraz w drugiej wojnie \u015bwiatowej przeciwko Rosji. <\/strong>To nie jest dla nas <\/strong>tylko takie sympatyczne, bardzo pi\u0119kne, pejza\u017cowe miejsce, ale jest ono dla W\u0119gr\u00f3w symboliczne, ogromnie wa\u017cne. Poeci tu walczyli, G\u00e9za Gy\u00f3ni, tworzy\u0142 tutaj przepi\u0119kne wiersze, Ferenc Moln\u00e1r, jako korespondent wojenny, sta\u0142 si\u0119 tutaj naprawd\u0119 wielkim pisarzem. W Przemy\u015blu rodzi\u0142a si\u0119 mi\u0142o\u015b\u0107, m\u0142odzi si\u0119 zakochiwali. Tutaj mieszka\u0142 z rodzin\u0105 Em\u00e1nuel Korompay, oficer w\u0119gierski, w\u0119gierska ofiara mordu katy\u0144skiego.<\/strong> <\/strong>Jestem bardzo wdzi\u0119czny, \u017ce jako attach\u00e9 kulturalny w Przemy\u015blu mog\u0142em doprowadzi\u0107 do ods\u0142oni\u0119cia tablicy pami\u0105tkowej na murze cmentarza na Zasaniu. Mam wielu przyjaci\u00f3\u0142 w Przemy\u015blu i bardzo si\u0119 ciesz\u0119, \u017ce jest to miasto, do kt\u00f3rego W\u0119grzy coraz bardziej pielgrzymuj\u0105.<\/strong><\/p>\n\n\n\n

PJP: <\/strong>jakie konkretne dzia\u0142ania by Pan radzi\u0142, w czasach dzisiejszych – nam, pokoleniom, kt\u00f3re wchodz\u0105 w \u017cycie doros\u0142ych? M\u00f3wi\u0142 Pan o potrzebie wsp\u00f3lnej historii, o warto\u015bciach. Co jest najpilniejsze do podj\u0119cia w tych obszarach? Czy przypominanie ludzi wybitnych, zas\u0142u\u017conych dla wolno\u015bci takich jak J\u00e1nos Esterh\u00e1zy, czy Roger Scruton? Kogo warto jeszcze wpisa\u0107 do tego Panteonu, z kt\u00f3rych mo\u017cemy czerpa\u0107 wzory?<\/p>\n\n\n\n

IM: Dopiero w ostatnich czasach powsta\u0142y instytucje (Instytut i Fundacja im. Wac\u0142awa Felczaka), kt\u00f3rych zadaniem jest wspieranie i budowanie przyja\u017ani w\u0119giersko-polskiej. Wcze\u015bniej zadanie to realizowali ludzie, kt\u00f3rzy uwa\u017cali to za swoje powo\u0142anie. Jeste\u015bmy w tej szcz\u0119\u015bliwej sytuacji, \u017ce po w\u0119gierskiej edycji, dzi\u0119ki publikacji IPN-u mamy teraz polsk\u0105 edycj\u0119 \u201ePolsko-W\u0119gierskie mosty przyja\u017ani\u201d. Prezentuje ona blisko 40 w\u0119gierskich i polskich osobisto\u015bci, kt\u00f3rych dorobek \u017cyciowy w znacz\u0105cy spos\u00f3b przyczyni\u0142 si\u0119 do pog\u0142\u0119bienia i rozwoju przyja\u017ani mi\u0119dzy naszymi narodami. A co najwa\u017cniejsze, <\/strong>biografie tych bohater\u00f3w obejmuj\u0105 osoby reprezentuj\u0105ce r\u00f3\u017cne profesje, od dyplomat\u00f3w i duchownych po sportowc\u00f3w, \u017co\u0142nierzy i t\u0142umaczy literatury.<\/strong> Nie jest wi\u0119c tak, \u017ce nasza przyja\u017a\u0144 jest przywilejem lub hobby pewniej uprzywilejowanej klasy. Je\u015bli szukasz wzoru do na\u015bladowania, w tej ksi\u0105\u017cce znajdziesz ten, kt\u00f3ry jest najbli\u017cszy twojej osobowo\u015bci i najbardziej sympatyczny. Lista nazwisk jest d\u0142uga, ale nie spos\u00f3b ich tutaj wymieni\u0107. To by\u0142 dla mnie wielki zaszczyt pozna\u0107 kilku z nich osobi\u015bcie.<\/strong><\/strong><\/p>\n\n\n\n

Jednocze\u015bnie ka\u017cde pokolenie ma swoje w\u0142asne problemy i wyzwania do rozwi\u0105zania. Mog\u0105 one by\u0107 podobne lub r\u00f3\u017cne od tych, z kt\u00f3rymi boryka\u0142y si\u0119 pokolenia poprzedzaj\u0105ce nas. Z pewno\u015bci\u0105 \u0142atwiej jest znale\u017a\u0107 rozwi\u0105zanie poprzez wsp\u00f3lny wysi\u0142ek ni\u017c w izolacji i samotno\u015bci. Jestem r\u00f3wnie\u017c pewien, \u017ce przyja\u017a\u0144 nie rodzi si\u0119 i nie trwa w teorii, ale w praktyce poprzez osobiste relacje. W sytuacji, na kt\u00f3r\u0105 musimy odpowiedzie\u0107 tu i teraz, oraz z postaw i zachowa\u0144, kt\u00f3re rodz\u0105 relacje mi\u0119dzyludzkie. Ale \u017ceby tak si\u0119 sta\u0142o, konieczne s\u0105 spotkania. Je\u015bli wi\u0119c m\u00f3g\u0142bym co\u015b zasugerowa\u0107, by\u0142oby to pro\u015bba do stworzenie jak najwi\u0119kszej liczby okazji dla m\u0142odych W\u0119gr\u00f3w i Polak\u00f3w do spotkania si\u0119 i wzajemnego poznania warto\u015bci, nauczenia naszej przesz\u0142o\u015bci, naszego my\u015blenia i naszych dusz. <\/strong><\/p>\n\n\n\n

Przyja\u017a\u0144 w\u0119giersko-polska nie ma wsp\u00f3lnego podr\u0119cznika, wsp\u00f3lnej ksi\u0105\u017cki historycznej, wi\u0119c trzeba j\u0105 napisa\u0107. Niewiele jest takich platform i for\u00f3w, na kt\u00f3rych mogliby\u015bmy dyskutowa\u0107 o wsp\u00f3lnych zadaniach, kt\u00f3re nas czekaj\u0105, wi\u0119c musimy stworzy\u0107 te okazje do spotka\u0144 itp. Jako chrze\u015bcijanin i wierz\u0105cy, wiem i wierz\u0119, \u017ce mamy tak wielu wsp\u00f3lnych \u015bwi\u0119tych, bohater\u00f3w i m\u0119czennik\u00f3w, \u017ce je\u015bli zaanga\u017cujemy si\u0119 w pod\u0105\u017canie ich \u015bladami, z pewno\u015bci\u0105 otrzymamy niebia\u0144skie b\u0142ogos\u0142awie\u0144stwo i wsparcie. Z tego powodu mog\u0119 jedynie zach\u0119ci\u0107 i wezwa\u0107 do wsp\u00f3lnej pracy, kt\u00f3ra z pewno\u015bci\u0105 po\u0142o\u017cy fundamenty pod przysz\u0142\u0105 kontynuacj\u0119 przyja\u017ani w\u0119giersko-polskiej.
Powodzenia, Przyjaciele!<\/strong><\/p>","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Jak wolni z wolnymi i r\u00f3wni z r\u00f3wnymi Rozmowa z dr. Imre Molnarem, w\u0119gierskim historykiem, socjologiem, pisarzem, dyplomat\u0105, znawc\u0105 polskich spraw. 13. 06. 2022 r. Rozmowa zosta\u0142a nagrana w Budapeszcie, gdzie odby\u0142a si\u0119 dyskusja panelowa w ramach inauguracji Klub\u00f3w Europy Karpat w kawiarni Scruton, na temat stosunk\u00f3w polsko-w\u0119gierskich. Udzia\u0142 w niej wzi\u0119li m.in. Ryszard Terlecki […]<\/p>","protected":false},"author":4,"featured_media":8716,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[88],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8715"}],"collection":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/users\/4"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=8715"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8715\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":8717,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8715\/revisions\/8717"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/media\/8716"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=8715"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=8715"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/ro\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=8715"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}