23.04.2024 r.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – Redakcja:<\/strong> prosimy o kilka zda\u0144 z biografii,<\/p>\n\n\n\n – Istv\u00e1n Kov\u00e1cs: Dr. Istv\u00e1n Kov\u00e1cs, 77 lat, Budapeszt, \u017conaty \u2013 dwoje dzieci, Salf\u00f6ld \u2013 W\u0119gry, historyk, t\u0142umacz literatury, polonista,<\/strong><\/p>\n\n\n\n – Prosz\u0119 przedstawi\u0107 najciekawsze (najwa\u017cniejsze) wspomnienia z m\u0142odo\u015bci, zainteresowania i pasje?<\/p>\n\n\n\n – Najmocniej prze\u017cywam jesienne wydarzenia 1956 roku na W\u0119grzech, a tak\u017ce w\u0119drowanie autostopem po Polsce, kiedy to spotykali\u015bmy si\u0119 z niesamowitymi przyjacielskimi przyj\u0119ciami przez nieznanych ludzi. U\u015bwiadomi\u0142em sobie w\u00f3wczas, \u017ce Polacy dbaj\u0105 o pami\u0119\u0107 w\u0119gierskiego powstania, podczas gdy u W\u0119gr\u00f3w \u017cyj\u0105cych w kadarowskim \u201edobrobycie\u201d opanowa\u0142a amnezja. W tamtych latach towarzyszy\u0142o nam odzyskiwanie rozszarpanej narodowej \u015bwiadomo\u015bci.<\/strong> Te wydarzenia wp\u0142yn\u0119\u0142y na moj\u0105 drog\u0119 \u017cyciow\u0105. Pasjonowa\u0142y mnie tak\u017ce historyczne i kulturalne kontakty polsko-wegierskie, t\u0142umaczenie literatury polskiej, poezja.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – Jakie by\u0142y Pana pocz\u0105tki pracy zawodowej i dzia\u0142alno\u015bci publicznej?<\/p>\n\n\n\n – Po sko\u0144czeniu studi\u00f3w historycznych i polonistycznych, w 1969 r, wyda\u0142em antologi\u0119 poetyck\u0105 \u201edziewi\u0119ciu poet\u00f3w\u201d. Antologia ta do tej pory mia\u0142a sze\u015b\u0107 wznowie\u0144. Zwi\u0105zane z ni\u0105 spotkania autorskie na prze\u0142omie lat 60-tych i 70-tych sta\u0142y si\u0119 zawsze politycznymi dyskusjami, przez kt\u00f3re poeci tej antologii zostali przez w\u0142adz\u0119 dyskredytowani. Wyg\u0142asza\u0142em wyk\u0142ady na takie tematy, kt\u00f3re by\u0142y przemilczane na W\u0119grzech: Powstanie Warszawskie, przyj\u0119cie polskich uchod\u017ac\u00f3w w 1939 roku, bohaterska walka Polak\u00f3w nie tylko w Polsce okupacyjnej, ale i np. pod Monte Cassino. U\u0142atwi\u0142y t\u0119 mo\u017cliwo\u015b\u0107 polskie filmy, kt\u00f3re by\u0142y bardzo popularne na W\u0119grzech w latach 1960-tych i 1970-tych, np. \u201ePopi\u00f3\u0142 i diament\u201d, \u201eKana\u0142\u201d, \u201eCz\u0142owiek z marmuru\u201d. Cho\u0107 trzeba doda\u0107, \u017ce \u201ePopi\u00f3\u0142 i diament\u201d \u2013 ze wzgl\u0119du na tre\u015bci \u2013 by\u0142 wy\u015bwietlony tylko w klubach filmowych, a nie w kinach, a \u201eCz\u0142owieka z marmuru\u201d mo\u017cna by\u0142o ogl\u0105da\u0107 z wielkim op\u00f3\u017anieniem.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Sk\u0105d wzi\u0119\u0142o si\u0119 Pa\u0144skie zainteresowanie Polsk\u0105?<\/p>\n\n\n\n – Maj\u0105c osiem lat otrzyma\u0142em ksi\u0105\u017ck\u0119 \u2013 star\u0105 i troch\u0119 poszarpan\u0105 \u2013 od mojej babci, nocz\u0105c\u0105 tytu\u0142 Ch\u0142opcy bohaterscy (Czy m\u0142odzi bohaterowie). By\u0142a w niej mowa o Wio\u015bnie lud\u00f3w na W\u0119grzech. Ja wyci\u0105gn\u0105\u0142em wniosek z tej historii walki W\u0119gr\u00f3w o wolno\u015b\u0107, \u017ce w latach 1848 i 1849 ca\u0142y \u015bwiat by przeciwko W\u0119grom, tylko Polacy walczyli po ich stronie. Do tego przyczyni\u0142o jeszcze prze\u017cycie z 1956 roku, kiedy atmosfera na walcz\u0105cych W\u0119grzech by\u0142a przeszycona, \u017ce na Polak\u00f3w mo\u017cna liczy\u0107.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jaka by\u0142a Polska i Polacy, kiedy trafi\u0142 Pan do niej po raz pierwszy?<\/p>\n\n\n\n – W 1963 roku po raz pierwszy by\u0142em w Polsce autostopem. I tam na ka\u017cdym kroku przyjmowano m\u0142odych W\u0119gr\u00f3w jak potomk\u00f3w bohater\u00f3w powstania 1956 roku. By\u0142o to wzruszaj\u0105ce i pouczaj\u0105ce dla nas, przestraszonych po strasznych represjach kadarowskich, jak Polacy strzeg\u0105 pami\u0119\u0107 w\u0119gierskiego 1956 roku. Poza tym Polska wtedy by\u0142a dla nas oknem na Zach\u00f3d.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Tak, wtedy w Polsce rz\u0105dzi\u0142 Gomu\u0142ka i wielu liczy\u0142o na rozlu\u017anienie systemu stalinowskiego. A jacy jawimy si\u0119 dzisiaj? Jeste\u015bmy inni?<\/p>\n\n\n\n Wszyscy jeste\u015bmy ju\u017c inni… Ta niesamowita solidarno\u015b\u0107 mi\u0119dzy Polakami i W\u0119grami by\u0142a poetycka… Tworzyli\u015bmy sobie wolno\u015b\u0107 pod \u015bniegiem, czyli pod komunistyczn\u0105 dyktatur\u0105. Teraz jest wolno\u015b\u0107, nie ma \u015bniegu… Ale za to jakby za du\u017co by\u0142o piachu pustynnego, od kt\u00f3rego trudniej patrze\u0107 w przysz\u0142o\u015b\u0107.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>A wi\u0119c gdyby mia\u0142 Pan wskaza\u0107 najwa\u017cniejsze wydarzenia, kt\u00f3re pozostawi\u0142y do\u015bwiadczenia z XX wieku, maj\u0105ce wp\u0142yw na \u017cycie spo\u0142eczno\u015bci w\u0119gierskiej – lokalnie i w kraju, to by\u0142o Powstanie?<\/p>\n\n\n\n – Powstanie 1956 roku i proces zmiany ustroju trzydzie\u015bci kilka lat p\u00f3\u017aniej, ale przede wszystkim nadzieje i iluzje, kt\u00f3re by\u0142y zwi\u0105zane ze t\u0105 zmian\u0105.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Prze\u0142omu lat 80. i 90. ubieg\u0142ego wieku, nazywan\u0105 jesieni\u0105 narod\u00f3w, czyli niespe\u0142nione nadzieje? Jak z perspektywy lat ocenia Pan przemiany ustrojowe na W\u0119grzech, a tak\u017ce w Polsce i w innych pa\u0144stwach Europy \u015arodkowej?<\/p>\n\n\n\n – Dzika prywatyzacja, do kt\u00f3rej przygotowali si\u0119 posiadacze wcze\u015bniejszej w\u0142adzy komunistycznej i zach\u0142anne starania zdobycia rynk\u00f3w ze strony zachodnich decydent\u00f3w politycznych, gospodarczych i bankowych, spowodowa\u0142y kryzys polityczny, spo\u0142eczno-psychologiczny, kt\u00f3ry \u2013 jednak wywar\u0142 wp\u0142yw na negatywn\u0105 ocen\u0119 zmiany ustrojowej w \u015bwiadomo\u015bci spo\u0142ecznej. Jeszcze d\u0142ugo w latach 90. Wielu ludzi z sentymentem wspomina\u0142o, \u017ce \u201eza komuny by\u0142o lepiej\u201d. Po d\u0142ugich latach da\u0142o si\u0119 to opanowa\u0107 jako-tako.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy w ramach dzia\u0142alno\u015bci opozycyjnej wsp\u00f3\u0142pracowa\u0142 Pan z osobami czy organizacjami opozycyjnymi? <\/p>\n\n\n\n – Tak, z poszczeg\u00f3lnymi osobami. Ruch W\u0119gierskiego Forum Demokratycznego, kt\u00f3rego by\u0142em cz\u0142onkiem dzia\u0142a\u0142 p\u00f3\u0142legalnie, ale z wi\u0119kszym skutkiem i wp\u0142ywem, ni\u017c lewaccy pseudo opozycjoni\u015bci (z p\u00f3\u017aniejszego Zwi\u0105zku Wolnych Demokrat\u00f3w), kt\u00f3rzy przy pierwszej okazji \u2013 w 1994 \u2013 tworzyli koalicj\u0119 z by\u0142ymi komunistami.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>W tym roku mija 20 lat naszego cz\u0142onkostwa w UE \u2013 jakie s\u0105 plusy i minusy wej\u015bcia do UE poszczeg\u00f3lnych pa\u0144stw Europy \u015arodkowej. Jaka jest Pana og\u00f3lna ocena wej\u015bcia do UE?<\/p>\n\n\n\n – W ostatnich dziewi\u0119ciu latach biurokraci brukselscy staraj\u0105 si\u0119 coraz bardziej ukszta\u0142towa\u0107 przysz\u0142o\u015b\u0107 Europy. Dzisiejsza Europa przez agresywn\u0105 polityk\u0119 migracyjn\u0105, lgbtowsk\u0105, antykulturaln\u0105, antyo\u015bwiatow\u0105 i bezwarunkowo wojenn\u0105 traci te warto\u015bci, w\u0142a\u015bciwo\u015bci, za kt\u00f3re byli\u015bmy gotowi na wielkie ofiary… I za kt\u00f3re chcieli\u015bmy przy\u0142\u0105czy\u0107 si\u0119 do UE. Bo nie tylko sprawa dobrobytu si\u0119 liczy\u0142a. Ostatnie zdanie radiostacji dzia\u0142aj\u0105cej jeszcze po drugiej inwazji radzieckiej, czyli po 4 listopada 1956 roku, brzmia\u0142o tak: \u201eumrzemy za Europ\u0119\u201d. Ale ci polegli nie tak\u0105 Europ\u0119 mieli na my\u015bli, jaka jest dzisiaj.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>A jaka powinna by\u0107 Unia Europejska: Europa narod\u00f3w czy Europa federalna?<\/p>\n\n\n\n – Europa narod\u00f3w!!<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jak\u0105 rol\u0119 powinny odgrywa\u0107 W\u0119gry w tym procesie?<\/p>\n\n\n\n – Za tak\u0105 Europ\u0119, Europ\u0119 narod\u00f3w, W\u0119gry walcz\u0105 od czternastu lat \u2013 zdaje si\u0119, \u017ce czasami osamotnione…<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jakie s\u0105 granice, kt\u00f3rych nie mo\u017cna przekroczy\u0107 b\u0119d\u0105c cz\u0142onkiem UE?<\/p>\n\n\n\n – Znie\u015b\u0107 arogancj\u0119 brukselskich biurokrat\u00f3w, kt\u00f3rzy chc\u0105 nas przymusi\u0107 do s\u0142u\u017cenia interesom niewiadomo czyim\u2026<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy wyobra\u017ca Pan sobie sw\u00f3j kraj poza strukturami UE?<\/p>\n\n\n\n – Nie. Ale musimy walczy\u0107 o tak\u0105 Europ\u0119, kt\u00f3rej warto\u015bci pilnuj\u0105 teraz tylko \u2013 jak Milan Kundera s\u0142usznie pisa\u0142 \u2013 kraje \u015brodkowoeuropejskie.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy jest Pan za przyj\u0119ciem EURO czy te\u017c nale\u017cy pozosta\u0107 przy narodowej walucie?<\/p>\n\n\n\n – Tak. W tym stanie gospodarki, wprowadzenie EURO da\u0142oby mo\u017cliwo\u015b\u0107 do nowego sposobu wykorzystania, nawet wyzyskiwania kraj\u00f3w \u015bwie\u017co (w 2004 roku) przyj\u0119tych.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy w UE powinni\u015bmy trzyma\u0107 z du\u017cymi krajami starej Unii, czy jeszcze mocniej zaanga\u017cowa\u0107 si\u0119 w tworzenie silnej politycznie i militarnie Europy \u015brodkowo-wschodniej?<\/p>\n\n\n\n – Trzeba dzia\u0142a\u0107 ostro\u017cnie, unikaj\u0105c jawnych stosunk\u00f3w zale\u017cno\u015bci. Ale \u015arodkowo-wschodnia Europa powinna tworzy\u0107 osobny region w Europie, maj\u0105c swoj\u0105 polityczn\u0105 i militarn\u0105 si\u0142\u0119, bo ma w\u0142asne szczeg\u00f3lne do\u015bwiadczenia i interesy wynikaj\u0105ce ze swojej przesz\u0142o\u015bci, czyli z niewoli radzieckiej. Dzi\u0119ki takiemu regionowi opancerzonemu do\u015bwiadczeniami komunizmu, \u015bwiadomemu pu\u0142apek, kt\u00f3re trzeba unikn\u0105\u0107, Europa mog\u0142aby by\u0107 tak\u017ce mocniejsza.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy s\u0142uszna jest nasza polityka zagraniczna utrzymywania bliskich stosunk\u00f3w z USA i Wielk\u0105 Brytani\u0105, nawet je\u017celi wielu krajom UE to si\u0119 niepodoba?<\/p>\n\n\n\n – Nie. Stany Zjednoczone i Anglia wepcha\u0142y Polsk\u0119 w obj\u0119cie Stalina, m.in. w Ja\u0142cie. A W\u0119gry, przez G\u0142os Ameryki i Woln\u0105 Europ\u0119 i wszelkimi innymi \u015brodkami zosta\u0142y zach\u0119cone przez USA i w mniejszej mierze Angli\u0119 do powstania w 1956 roku. Jak powstanie wybuch\u0142o, natychmiast uspakaja\u0142y Moskw\u0119, \u017ce Ja\u0142ta z ich strony jest niedotykalna, a jednocze\u015bnie ba\u0142amuci\u0142y W\u0119gr\u00f3w, \u017ceby walczyli, bo pomoc dla nich niebawem nadejdzie. Przez to zgin\u0119\u0142y tysi\u0105ce ludzi… Wi\u0119c ostro\u017cnie z zaufaniem do nich. O USA mo\u017cemy to samo powiedzie\u0107 co Palmerston o Anglii 19-towiecznej: nie ma przyjaci\u00f3\u0142, ma tylko interesy.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Prosz\u0119 wymieni\u0107 pi\u0119\u0107 najwi\u0119kszych zagro\u017ce\u0144 dla Pana kraju?<\/p>\n\n\n\n – Najwi\u0119kszym zagro\u017cenie jest, je\u015bli polityk\u0105 (zagraniczn\u0105 i wewn\u0119trzn\u0105) kieruj\u0105 uczucia nie do opanowania, a nie rozum dalekowzroczny. Najlepszym przyk\u0142adem jest wojna atomowa, kt\u00f3ra wybuchnie, je\u015bli wojna rosyjsko-ukrai\u0144ska nie zako\u0144czy si\u0119 uspakajaj\u0105c\u0105 wszystkie dotkni\u0119te strony kompromisem.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Ukraina w UE: szanse czy zagro\u017cenia?<\/p>\n\n\n\n – Wystarczy analizowa\u0107 nast\u0119pstwa sytuacji gospodarczo-finansowej, nie tylko rolnej – to ju\u017c daje odpowied\u017a.<\/strong><\/p>\n\n\n\n –<\/strong> A jaka powinna by\u0107 w najbli\u017cszym czasie polska polityka wobec Ukrainy?<\/p>\n\n\n\n – Wzmacnia\u0107 tak\u0105 pozycj\u0119 Ukrainy, kt\u00f3r\u0105 planowa\u0142 kiedy\u015b J\u00f3zef Pi\u0142sudski. Wielkie mocarstwa mia\u0142yby t\u0119 izolacyjn\u0105 (od Rosji) pozycj\u0119 zagwarantowa\u0107. Taka polityka, w kt\u00f3rej Polska jest solidarnym partnerem pod wzgl\u0119dem gospodarczym mocnej, pod wzgl\u0119dem moralnym i absolutnie bezkorupcyjnej Ukrainy. Ale Polska musi jednocze\u015bnie surowo pilnowa\u0107 w\u0142asnych interes\u00f3w i bezkompromisowo szanowa\u0107 swoj\u0105 historyczn\u0105 przesz\u0142o\u015b\u0107, oddaj\u0105c ho\u0142d swym m\u0119czennikom tej przesz\u0142o\u015bci. Pod tym wzgl\u0119dem nie ma miejsca dla kompromisu. Poza tym – co do zaufania… Nie wolno zapomina\u0107 o tym, \u017ce kiedy Polska stoczy\u0142a walk\u0119 na \u015bmier\u0107 i \u017cycie z Bolszewikami w lecie 1920 roku, w Londynie pojawili si\u0119 bolszewiccy dyplomaci oferuj\u0105c biznesowe mo\u017cliwo\u015bci Anglikom… I to za kilka lat zaowocowa\u0142o…<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Tak, wtedy wsparcie w postaci dostaw broni otrzymywali\u015bmy tylko od W\u0119gr\u00f3w. Ale jak wg Pana wygl\u0105da sytuacja Rosji?<\/p>\n\n\n\n – Jak Rosja b\u0119dzie przyci\u015bni\u0119ta do muru, si\u0119gnie po bro\u0144 atomow\u0105. Tego chyba s\u0105 \u015bwiadomi decydenci polityki \u015bwiatowej. Albo i nie…?<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>A sytuacja Bia\u0142orusi?<\/p>\n\n\n\n – Bia\u0142oru\u015b \u0141ukaszenki jest s\u0142ugusem Rosji. Ale nie wolno o tym zapomnie\u0107, \u017ce przed \u0141ukaszenk\u0105 na Bia\u0142orusi panowa\u0142a niesamowita n\u0119dza. Gdyby Zach\u00f3d mia\u0142 jak\u0105\u015b m\u0105dr\u0105 wizj\u0119 postsowieckiego regionu, popar\u0142by rz\u0105d Szuszkiewicza pod wzgl\u0119dem gospodarczym i politycznym. Zaprzepa\u015bci\u0142 to, a teraz lamentuje z powodu niedemokratycznego \u0141ukaszenki i wpycha go w obj\u0119cia Putina.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Kt\u00f3ry z polskich rz\u0105d\u00f3w po 1989 roku najlepiej Pan wspomina?<\/p>\n\n\n\n – Nie chc\u0119 wtr\u0105ca\u0107 w wewn\u0119trzne sprawy Polski. Dla mnie najbardziej sympatyczny by\u0142 rz\u0105d Olszewskiego.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jak pami\u0119ta Pan \u015bmier\u0107 prezydenta Lecha Kaczy\u0144skiego?<\/p>\n\n\n\n – Zna\u0142em Prezydenta osobi\u015bcie. Napisa\u0142em wiersz na jego \u015bmier\u0107, kt\u00f3ry ukaza\u0142 si\u0119 tak\u017ce po polsku.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>A jak ocenia Pan wybory w RP poszczeg\u00f3lnych kadencji?<\/p>\n\n\n\n – Powody zwyci\u0119stwa i przegrania ich trzeba przeanalizowa\u0107, u\u015bwiadomi\u0107 i opracowa\u0107 w interesie zwyci\u0119stwa nast\u0119pnych wybor\u00f3w. Zaniedbanie tego spowoduje przegran\u0105. Viktor Orb\u00e1n b\u0119d\u0105c w opozycji przez osiem lat dokona\u0142 takiej codziennej mozolnej pracy, \u017ce jest ju\u017c od 14-u lat przy w\u0142adzy. Taka praca jest nie do unikni\u0119cia.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jak ocenia Pan rz\u0105dy tzw. Koalicji 13 Grudnia i podobne w innych pa\u0144stwach?<\/p>\n\n\n\n – Mog\u0119 odpowiedzialnie oceni\u0107 po roku efekty tego rz\u0105du. Ale t\u0119czowe koalicje w wi\u0119kszo\u015bci przypadk\u00f3w powoduj\u0105 stagnacj\u0119 albo erozj\u0119 kraju. To mo\u017ce grozi\u0107 Koalicji 13 Grudnia.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>W ostatnich kilkunastu latach wsp\u00f3\u0142pracujemy w ramach konferencjiEuropa Karpat. Jak Pan ocenia t\u0119 wsp\u00f3\u0142prac\u0119 i jakie ma najwa\u017cniejsze rekomendacje dalszych dzia\u0142a\u0144 w kolejnych konferencjach EK: wsp\u00f3\u0142praca pa\u0144stw karpackich, czy ca\u0142ej Europy \u015arodkowej i Wschodniej? Wsp\u00f3\u0142praca lokalnych samorz\u0105d\u00f3w, \u015brodowisk itp, prognozy dla Europy \u015arodkowej, a tak\u017ce wyzwania geopolityczne (UE, Rosja, USA, Chiny)?<\/p>\n\n\n\n – Wszelka wsp\u00f3\u0142praca przemy\u015blana na podstawie potrzeb jest korzystna. Ale za najwa\u017cniejsz\u0105 uwa\u017cam wsp\u00f3\u0142prac\u0119 mi\u0119dzy lokalnymi samorz\u0105dami, \u015brodowiskami, instytucjami, szko\u0142ami, itp. Rz\u0105dy przy dobrej konstelacji gwiazd mog\u0105 du\u017co pomaga\u0107, przy z\u0142ej konstelacji \u2013 du\u017co zaszkodzi\u0107. Rosja oderwana od Europy mo\u017ce sta\u0107 si\u0119 sojusznikiem Chin. A czym to grozi? Wielki znak zapytania…<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Zbyt ma\u0142o o sobie wiemy jako spo\u0142ecze\u0144stwa poszczeg\u00f3lnych kraj\u00f3w, pomimo otwarcia granic od 20 lat. Czym to jest spowodowane?<\/p>\n\n\n\n – Kraje, spo\u0142ecze\u0144stwa \u015brodkowo-europejskie patrz\u0105 niezmiennie jak oczarowane na kraje zachodnie. W szko\u0142ach podstawowych i \u015brednich nie ucz\u0105 prawie nic wzajemnie o historii, literaturze, kulturze, j\u0119zykach s\u0105siad\u00f3w.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jak temu przeciwdzia\u0142a\u0107? Jak polepszy\u0107 polityk\u0119 informacyjn\u0105 w regionie?<\/p>\n\n\n\n – Potrzebni s\u0105 zaanga\u017cowani wsp\u00f3\u0142pracownicy mas-medi\u00f3w, kt\u00f3rzy byliby przedstawicielami nowego, czyli skutecznego typu, \u015brodkowo-europejskiej polityki informacyjnej. Mog\u0142aby by\u0107 taka specjalizacja na uniwersytetach, w szko\u0142ach g\u0142\u00f3wnych. W naszym regionie trzeba wspiera\u0107 finansowo takie szko\u0142y, w kt\u00f3rych ucz\u0105 j\u0119zyka s\u0105siednich kraj\u00f3w, kraj\u00f3w V4, czyli Grupy Wyszehradzkiej, albo Tr\u00f3jmorza.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy znane s\u0105 Panu dzia\u0142ania promocyjne w krajach karpackich na rzecz wykorzystania<\/p>\n\n\n\n potencja\u0142u turystycznego? Np. MARKA KARPACKA?<\/p>\n\n\n\n – W ostatnich latach s\u0105 starania o to na W\u0119grzech. Turystyka do Polski, na S\u0142owacj\u0119, do Rumuni (na Siedmiogr\u00f3d), na Chorwacj\u0119 ze strony W\u0119gr\u00f3w jest popularna i coraz bardziej si\u0119 rozwija.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>A jakie dzia\u0142ania mo\u017cna by zaproponowa\u0107 na rzecz promocji tego makroregionu?<\/p>\n\n\n\n – Popularyzowanie, u\u015bwiadomienie przez wszelkie \u015brodki warto\u015bci kulturalnych, kulinarnych, krajobrazowych, danego regionu.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy nale\u017cy wzmocni\u0107 wsp\u00f3\u0142prac\u0119 plac\u00f3wek kulturalnych, np. muze\u00f3w, samorz\u0105dowych instytucji kultury? Miasta partnerskie?<\/p>\n\n\n\n – Jak najbardziej. Kontakty partnerskich miejscowo\u015bci wtedy maj\u0105 sens, je\u015bli s\u0142u\u017c\u0105 tej mi\u0119dzyludzkiej wsp\u00f3\u0142pracy. Ja pracuj\u0105c jako konsul generalny w Krakowie pomaga\u0142em zawiera\u0107 wsp\u00f3\u0142prac\u0119 pomi\u0119dzy ponad 70 miejscowo\u015bciami \u2013 po dwudziestu latach oko\u0142o pi\u0119\u0107dziesi\u0119ciu w dalszym ci\u0105gu dzia\u0142a. Ale to zale\u017cy od tego, czy znajduj\u0105 si\u0119 zaanga\u017cowani przedstawiciele tej wsp\u00f3\u0142pracy. Brak takiej osoby mo\u017ce powodowa\u0107 dogorywanie wsp\u00f3\u0142pracy… To jest s\u0142abo\u015b\u0107, kt\u00f3r\u0105 trzeba by by\u0142o wyeliminowa\u0107.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>By\u0142 Pan dyplomat\u0105, radc\u0105 ds. kultury w ambasadzie w\u0119gierskiej w Warszawie i konsulem generalnym W\u0119gier w Krakowie. Jakie refleksje i rekomendacje z tej perspektywy mia\u0142by Pan dla rozwoju stosunk\u00f3w polsko-w\u0119gierskich i dyplomacji naszych pa\u0144stw?<\/p>\n\n\n\n Warunkiem do rozwoju stosunk\u00f3w jest nie tylko sprzyjaj\u0105ca atmosfera stworzona przez polityk\u00f3w na g\u00f3rze, ale do tego s\u0105 potrzebni wykszta\u0142ceni m\u0142odzi fachowcy, a ich jest katastrofalny brak zar\u00f3wno na W\u0119grzech jak i w Polsce. To te\u017c mo\u017cna zapisa\u0107 na konto zaprzepaszczonych przesz\u0142ych trzydziestu kilku lat. Wi\u0119c jest co nadrobi\u0107. A \u017cyjemy w czasach, jakby ludzie zapomnieli pracowa\u0107…<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jest Pan tak\u017ce poet\u0105, autorem tomik\u00f3w wierszy. Jakie wiersze chcia\u0142by Pan zadedykowa\u0107 czytelnikom Europy Karpat, w tym polskim?<\/p>\n\n\n\n Teraz zestawi\u0142em tom wierszy w \u015bwietnym przek\u0142adzie Jerzego Snopka, kt\u00f3ry wyda\u0142 kilka lat temu wyb\u00f3r wierszy S\u00e1ndora Pet\u0151fiego i J\u00e1nosa Pilinszkyego przez Wydawnictwo Bia\u0142y Kruk. M\u00f3j tom wyboru wierszy nosi tytu\u0142 \u201eSp\u00f3\u017aniony sen o przyja\u017ani\u201d. Zawiera on kilka wierszy o \u201epolskiej tematyce\u201d. Nie chc\u0119 u\u017cywa\u0107 wielkich s\u0142\u00f3w, ale ca\u0142y tom m\u00f3g\u0142bym zadedykowa\u0107 Czytelnikom Europy Karpat.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jest Pan tak\u017ce autorem dzie\u0142a Polacy w w\u0119gierskiej Wio\u015bnie Lud\u00f3w, gdzie zebra\u0142 Pan informacje o kilku tysi\u0105cach polskich ochotnik\u00f3w m.in. z ziemi przemyskiej i sanockiej, kt\u00f3rzy przebijali si\u0119 przez Karpaty, by wesprze\u0107 powsta\u0144c\u00f3w w\u0119gierskich w XIX wieku. By\u0142o w\u015br\u00f3d nich kilkuset gimnazjalist\u00f3w. Prosz\u0119 opowiedzie\u0107 o pracy nad t\u0105 ksi\u0105\u017ck\u0105?<\/p>\n\n\n\n To jest monografia \u2013 zakorzeniona zreszt\u0105 w tej powie\u015bci, o kt\u00f3rej wspomnia\u0142em na pocz\u0105tku naszej rozmowy. Pracuj\u0105c nad t\u0105 monografi\u0105 w latach 1980-tych rodzi\u0142 we mnie pomys\u0142, \u017ce trzeba zestawi\u0107 s\u0142ownik biograficzny polskich legionist\u00f3w i honwed\u00f3w walcz\u0105cych za nasz\u0105 i wasz\u0105 wolno\u015b\u0107. W efekcie trzydziestoletniej mozolnej pracy, podczas kt\u00f3rej przewertowa\u0142em \u017ar\u00f3d\u0142owe materia\u0142y w dziewi\u0119tnastu archiwach, mi\u0119dzy innymi i lwowskich, i wiede\u0144skich, wysz\u0142a na \u015bwiat\u0142o dzienne 1000-stronicowa praca dzi\u0119ki wydawnictwu Polskiej Akademii Umiej\u0119tno\u015bci pt. \u201eHonwedzi, emisariusze, legioni\u015bci. S\u0142ownik biograficzny uczestnik\u00f3w Wiosny Lud\u00f3w na W\u0119grzech 1848 \u2013 1849\u201d. Tam opracowa\u0142em \u017cyciorysy i tych szesnasto, osiemnastoletnich uczni\u00f3w sanockich, przemyskich, samborskich, lwowskich.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Prosz\u0119 poda\u0107 kilka ksi\u0105\u017cek o W\u0119grzech, Europie \u015arodkowej, kt\u00f3re wsp\u00f3\u0142cze\u015bni Polacy powinni przeczyta\u0107 z uwagi na ich aktualno\u015b\u0107, poruszane tematy i tre\u015bci?<\/p>\n\n\n\n Jest jeden w\u0119gierski pisarz, kt\u00f3rego my\u015bli s\u0142u\u017c\u0105 ju\u017c jako kod w my\u015bleniu polskiej inteligencji. To jest S\u00e1ndor M\u00e1rai. Prawie jego wszystkie ksi\u0105\u017cki zosta\u0142y przet\u0142umaczone na j\u0119zyk polski. Jego utwory mog\u0105 by\u0107 w dalszym ci\u0105gu codzienn\u0105 lektur\u0105 dla Polak\u00f3w. Jaki\u015b 15 lat temu ukaza\u0142 si\u0119 wyb\u00f3r pism Istv\u00e1na Bib\u00f3, historyka i politologa, jednodniowego ministra rz\u0105du Imrego Nagy, kt\u00f3rego skazano w 1957 roku na do\u017cywocie. Jego my\u015bli o \u015arodkowej Europie, o demokracji, o rodzinie i o narodzie w dalszym ci\u0105gu s\u0105 aktualne. Je\u017celi chodzi o m\u0142odsze pokolenie… Kilka lat temu ukaza\u0142a si\u0119 powie\u015b\u0107 Zsolta Berta pt. \u201eCh\u0142opcy z placu Moskwy\u201d o m\u0142odzie\u017cy w\u0119gierskiej borykaj\u0105cej w latach sze\u015b\u0107dziesi\u0105tych. Jest \u015bwietna lektura.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Jakie polskie ksi\u0105\u017cki warto zadedykowa\u0107 W\u0119grom do przeczytania?<\/p>\n\n\n\n Literatura polska by\u0142a bardzo popularna na W\u0119grzech w drugiej po\u0142owie XX wieku. Prawie wszystkie wa\u017cne utwory zosta\u0142y przet\u0142umaczone. Po transformacji ustroju jednak by\u0142o co nadrobi\u0107. Mam na my\u015bli emigracyjnych pisarzy, cho\u0107 Gombrowicz i niekt\u00f3re utwory Mi\u0142osza by\u0142y ju\u017c prze\u0142o\u017cone.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Kim dla Pana by\u0142 Wac\u0142aw Felczak? Wojciech Frazik w jego biografii politycznej \u201eEmisariusz Wolnej Polski\u201d wielokrotnie przytacza Pana nazwisko tak\u017ce jako autora licznych opracowa\u0144 o Felczaku?<\/p>\n\n\n\n \u017bywy przyk\u0142ad, \u017ce nie ma takiej sytuacji, kt\u00f3ra mog\u0142aby cz\u0142owieka przymusi\u0107 do poddania swej godno\u015bci, charakteru, kr\u0119gos\u0142upa. Mo\u017ce trzeba za to wielk\u0105 cen\u0119 p\u0142aci\u0107. Ale warto… Felczak jak wychodzi\u0142 z wi\u0119\u017cenia, mia\u0142 40 lat, karier\u0119 naukow\u0105 rozpocz\u0105\u0142 maj\u0105c 42 lata. I zosta\u0142 \u015bwietnym historykiem, \u015bwietnym pedagogiem, popularnym wyk\u0142adowc\u0105, na kt\u00f3rego wyk\u0142adach o r\u00f3\u017cnych historycznych tematach zbiera\u0142y si\u0119 t\u0142umy student\u00f3w nawet z Politechniki i z Medycyny. Od po\u0142owy lat siedemdziesi\u0105tych by\u0142 \u015bci\u015ble zwi\u0105zany z moj\u0105 rodzin\u0105, jest ojcem chrzestnym mojej c\u00f3rki… A dodatkowo jako wisiting profesor dzia\u0142aj\u0105cy w Budapeszcie jesieni\u0105 1987, on proponowa\u0142 m\u0142odym studentom z wydzia\u0142u prawa, \u017ceby za\u0142o\u017cyli parti\u0119 polityczn\u0105. Wi\u0119c mo\u017cna powiedzie\u0107, \u017ce by\u0142 on tak\u017ce ojcem chrzestnym FIDESZ-u, kt\u00f3ry jest opok\u0105 rz\u0105du ju\u017c od 14-tu lat.<\/strong><\/p>\n\n\n\n – <\/strong>Czy nale\u017cy go wpisa\u0107 do Panteonu Ludzi Wolno\u015bci Europy Karpat, obok takich ludzi jak J\u00e1nos Esterh\u00e1zy, czy Zygmunt Mi\u0142kowski? Kto jeszcze powinien tam si\u0119 znale\u017a\u0107?<\/p>\n\n\n\n Jak najbardziej. Jak wspomnia\u0142em, opracowa\u0142em \u017cyciorys 3415 legionist\u00f3w i honwed\u00f3w polskich z okresu Wiosny Lud\u00f3w. Cz\u0119\u015b\u0107 ich tworzy\u0142a tak zwan\u0105 m\u0142od\u0105 emigracj\u0119, o kt\u00f3rej jakby polska opinia publiczna ca\u0142kowicie zapomnia\u0142a. A przecie\u017c by\u0142y takie \u015bwietne postacie, jak syn Aleksandra Fredry, Jan Aleksander Fredro, kt\u00f3rego jednoakt\u00f3wki cieszy\u0142y si\u0119 wielkim sukcesem na scenach w\u0119gierskich w latach 1860-tych i 1870-tych, Felicjan Szybalski, jeden za\u0142o\u017cycieli Galerii w Sukiennicach, Edward Dzwonkowski, kt\u00f3ry wiele dokona\u0142 dla rozwoju wydobycia nafty, Seweryn Korzeli\u0144ski, kt\u00f3ry pierwszy opisa\u0142 krajobraz Australii, W\u0142adys\u0142aw Poni\u0144ski, kt\u00f3ry jako genera\u0142 w\u0142oski by\u0142 adiutantem skrzyd\u0142owym kr\u00f3la Wiktora Emanuela, Zygmunt Matejko, m\u0142odszy brat Jana, kt\u00f3ry poleg\u0142 na W\u0119grzech. I m\u00f3g\u0142bym jeszcze wymieni\u0107 szereg \u015bwietnych Polak\u00f3w, kt\u00f3rych pami\u0119\u0107 przemin\u0119\u0142a z wiatrem…<\/strong><\/p>\n\n\n\n Prof. Istv\u00e1n Kov\u00e1cs z wizyt\u0105 w Sejmie RP, 12.03.2019 r. <\/em><\/p>","protected":false},"excerpt":{"rendered":" Rozmowa z prof. Istv\u00e1nem Kov\u00e1csem, w\u0119gierskim historykiem, poet\u0105, dyplomat\u0105, 23.04.2024 r. – Redakcja: prosimy o kilka zda\u0144 z biografii, – Istv\u00e1n Kov\u00e1cs: Dr. Istv\u00e1n Kov\u00e1cs, 77 lat, Budapeszt, \u017conaty \u2013 dwoje dzieci, Salf\u00f6ld \u2013 W\u0119gry, historyk, t\u0142umacz literatury, polonista, – Prosz\u0119 przedstawi\u0107 najciekawsze (najwa\u017cniejsze) wspomnienia z m\u0142odo\u015bci, zainteresowania i pasje? – Najmocniej prze\u017cywam jesienne wydarzenia […]<\/p>","protected":false},"author":4,"featured_media":8634,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[86,88],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8570"}],"collection":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/users\/4"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=8570"}],"version-history":[{"count":7,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8570\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":8638,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/8570\/revisions\/8638"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/media\/8634"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=8570"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=8570"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=8570"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}![\"\"](\"https:\/\/archiwumwolnosci.pl\/wp-content\/uploads\/2024\/11\/D1ecwc7XgAA_B7L.view_.jpg\")
<\/a>
fot. Kancelaria Sejmu<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n<\/a>
fot. Kancelaria Sejmu<\/figcaption><\/figure>\n<\/figure>\n\n\n\n